Bokashi verrijkt bodem en helpt voedingsstoffen vast te houden

'Kijk, daar ligt een aardig vrachtje maaisel. Het is veel gras en riet, maar er zit ook ander grof spul tussen.' Achter op het erf van melkveehouder Bram de Vos uit het Overijsselse Lemelerveld ligt een hoop plantenresten. Het komt uit de slootkanten van zijn eigen percelen.

In de herfst ontvangt De Vos 150 kuub soortgelijke plantenresten van waterschap Drents Overijsselse Delta. Dit komt van rietkragen en waterbergingen. De plantenresten zijn meestal lang en grof van structuur, maar toch weet de melkveehouder er raad mee. Hij verwerkt ze op zijn erf tot bokashi en in maart strooit de loonwerker het over 5 hectare maisgrond. Daar liggen twee proefvelden vanwege de pilot 'Organisch materiaal als bodemverbeteraar' (Omab).

Japanse term

Bokashi is de Japanse term voor gefermenteerd organisch materiaal. Net zoals je zuurkool maakt van wittekool – zonder zuurstof –, zo maak je bokashi van maaisel.

Uit het onderzoek van Omab blijkt dat je voor bokashi van berm- en slootmaaisel alleen kalk en eventueel ook effectieve micro-organismen moet toevoegen. Dat doet De Vos met een tank, pomp en waterslang. De langzaam werkende kalk (eierschalen) verdeelt hij met een emmer over de maaiselbulten. Daarna wordt de hoop aangereden en luchtdicht afgesloten.

Bokashi voegt organisch materiaal toe aan de bodem. In tegenstelling tot compost verlies je geen massa en energie. Bokashi wordt niet warm. Daardoor is er meer afbraak in de grond en dat is gunstig voor het bodemleven.

Oppassen voor verschraling

'We zitten hier op lichte zandgrond, dus we kunnen altijd extra organische stof gebruiken', zegt de melkveehouder. 'Onze gronden zijn welvarend geworden door mest waar ook veel organische stof in zit, maar door de huidige wetgeving moeten we oppassen dat de grond niet verschraalt.'

Organische stof is noodzakelijk voor de bodem, helpt voedingsstoffen vast te houden, beperkt uitspoeling en vermindert de CO2-emissie. Ook houdt het vocht beter vast.

Niet goedkoop

'Natuurlijk kun je ook compost aanvoeren', zegt De Vos. 'Maar dat telt mee in de mestboekhouding. Maaisel niet. Ook is het prijzig en je kunt je afvragen of de kwaliteit voldoende is.' Bokashi maken is ook niet goedkoop. Hoe duur is afhankelijk van welke en hoeveel toevoegingen je erbij doet. Doorgaans wordt er gerekend met grofweg 10 euro per ton bokashi.

Maaisel voor bodemverbetering lijkt veelbelovend, want het mes snijdt aan twee kanten. Waterschappen, gemeenten, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer beschikken over grote partijen maaisel. Boeren kunnen deze reststromen omzetten in een rijke bodemverbeteraar. Toch is het bij wet verboden om op het boerenbedrijf aangevoerd maaisel te verwerken. De Vos kreeg een ontheffing omdat hij meedraait in de pilot.

Berm- en slootmaaisel zijn voor de wet afval. Daardoor is aanvoer en bewerking op het landbouwbedrijf verboden. Bovendien komt fermentatie van plantaardig materiaal niet in de regelgeving voor. Er is wel een Vrijstellingsregeling plantenresten die plaatselijk en rechtstreeks gebruik van maaisel op landbouwpercelen mogelijk maakt.

Geen rommel

'Wat we niet willen, is dat er rommel in het maaisel zit', zegt de melkveehouder. 'Denk aan zwerfvuil, maar ook chemische vervuiling en ongewenste kruiden zoals akkerdistel en knolcyperus.'

Vers uitrijden werkt volgens de ondernemer ook niet. Dat geeft problemen bij de bewerking. Het mooiste is als boeren het maaisel zelf kunnen bewerken tot de bodemverbeteraar die hun grond nodig heeft. Dat kan via fermenteren of composteren, met meer toevoegingen of met minder. 'Daar komt het vakmanschap van de boer bij kijken.'

In Overijssel is een borgingsmethode ontwikkeld voor het leveren van 'schoon en onverdacht' materiaal; de Overijsselse Standaard.
Volgens De Vos zijn er veel kansen voor dit maaisel in de landbouw. 'Het kost leveranciers geld om plantenresten af te voeren. Dus je zou zeggen, breng het naar de boeren. Dit past binnen het circulaire beleid van de gemeente en het waterschap.'