Boeren in noordelijke kleischil zoeken met Aqua Pin naar oud zout

In het noordelijke kleigebied langs de Waddendijk in Groningen en Friesland zijn in het kader van het project Boeren Meten Water voor tachtig bedrijven telkens twee Aqua Pins beschikbaar.

De Aqua Pins meten de grondwaterstand, het percentage bodemvocht en daarbij ook het zoutgehalte in de bodem. De meetpalen van 2,5 meter lang hebben sensoren op twee dieptes en geven de resultaten automatisch door aan de gebruiker. Die kan de gegevens zelf inzien op een dashboard, maar ook delen met bijvoorbeeld het waterschap of collega-boeren in de buurt. Zo ontstaat een meetnetwerk dat een beeld geeft van waar sprake is van verzilting. Zo kunnen eventueel maatregelen worden genomen in het betreffende peilgebied.

Watergangen en drains

Tot nu toe werd het zoutgehalte alleen gemeten in watergangen en soms in de drains. Met de Aqua Pin wordt ook het zoutgehalte in de bodem zelf zichtbaar. Belangrijk om te weten, zegt akkerbouwer Meijer, die pal op de Waddendijk boert. 'Ik ben erg benieuwd wat er in de bodem gebeurt. Soms staat het gewas er mooi bij, maar valt de opbrengst toch tegen. Dat kan aan het zoutgehalte in de bodem liggen.'

Om het zekere voor het onzekere te nemen, beregent Meijer zijn droogte- en zoutgevoelige tulpenbollen of uien zonodig met water waar hij zeker van is dat het de goede kwaliteit heeft. Ook al betekent dit dat het water soms van 1 kilometer verderop moet komen. Daarnaast brengt hij zoveel mogelijk organische stof op om een vochtige buffer te creeëren.

Oud zout is wispelturig

Hydroloog Jouke Velstra van Acacia Water waarschuwt dat sommige plekken in het land zomaar zouter kunnen zijn dan andere en dat het ook verschilt in diepte. Oud zout, dat misschien al eeuwen in de ondergrond zit, is volgens hem wispelturig. Het kan overal opduiken. 'Is er veel neerslag gevallen, zodat een zoetwaterlens is gevormd? Ligt de drainage dieper of juist meer bij de bouwvoor en is er genoeg uitstroom, zodat tegendruk wordt gevormd tegen zoute kwel uit de ondergrond? Het blijft maatwerk.'

Met de makkelijk verplaatsbare Aqua Pins en de data die zij verzamelen op het internet kan de boer meer inzicht krijgen. De honderd bedrijven die dit jaar en komend jaar mee kunnen draaien in het project Boeren Meten Water, betalen een eigen bijdrage van 1.400 euro. Daar staat tegenover dat ze de twee Aqua Pins tegen een sterk gereduceerde prijs in bezit krijgen. Ook ontvangen ze een handheld Aqua Mobile-meter en krijgen ze ondersteuning bij het nemen van maatregelen tegen verzilting of in de keuze van zilttolerante gewassen.

Akkerbouwer Meijer zegt er vertrouwen in te hebben. 'Gelukkig doen mijn suikerbieten het ook erg goed op ziltige grond. Verder kijk ik bij mijn teeltkeuze al naar zouttelerante aardappelrassen.' Ook dagelijks bestuurder Annette van Velde van waterschap Noorderzijlvest ziet het positief in. 'Boeren weten best wel veel, maar nog niet alles. Als we meer informatie verzamelen, kan ook blijken dat het wel meevalt met de verzilting.'