Het weideseizoen ligt aan voor de deur. Dat merken ook de koeien van Henry Steverink uit Silvolde. 'De dagen worden langer en de temperatuur stijgt. Koeien voelen dat.' Als hij dezer dagen met wat afrasteringspaaltjes de wei in loopt, worden zijn koeien meteen onrustig. 'Ze denken dat het zover is', glundert de melkveehouder.

Wat Steverink betreft kunnen de koeien binnen enkele dagen de wei in. De weideplanning heeft hij allang gemaakt.

Aan de vooravond van het nieuwe weideseizoen ligt er bij een groeiende groep weiders een helder beweidingsplan klaar. Ze weten precies op welke percelen hun koeien de komende maanden grazen. Het geeft structuur en rust.

Ze hebben niet alleen het weideplan paraat, ook zit er bij velen al een andere brok in de krachtvoersilo. 'Meteen op de eerste weidedag verlagen ze het eiwitniveau', zegt Bert Philipsen, onderzoeker bij Wageningen Livestock Research. 'Ze besparen op de duurdere brok en houden zo het ureumgetal constant. Die eerste winst pakken ze meteen.'

Afgelopen week graasden de eerste koeien al buiten. Veel te vroeg, zal menigeen denken. Maar volgens Philipsen kun je nooit te vroeg beginnen. 'Je maakt het makkelijker om een goed weideritme te vinden. Je creëert meer groeitrappen en je hebt het gras al onder controle voordat de groeispurt losbarst. Je wordt er niet meer door verrast.'
De eerste dagen kunnen de koeien starten met een paar uurtjes per dag. Dat heeft als bijkomend voordeel dat de pens rustig aan het weidegras went.

Behoefte aan weideplan

Naar schatting heeft 25 procent van de boeren behoefte aan een gestructureerde weideplanning, zegt Philipsen. 'Ze willen eenvoudiger weiden en minder fluctuaties in melkproductie en ureum.'

Vooral nieuwe weiders hebben behoefte aan een plan, weet Albert Jan Bos, adviseur bij DLV-Advies. 'Veehouders die al langer weiden doen het meestal op eigen routine. Maar als ze ontevreden zijn over het weiden, of ze willen meer vers gras in de koe, dan is het nodig om die routine aan te passen. Een weideplan geeft dan houvast.'

Ook melkveehouder Martijn Muskens uit Drunen merkt dat boeren tijdens de beweiding graag meer grip willen. Hij is jarenlang adviseur en weidecoach geweest. 'Veel toekomstgerichte boeren zoeken naar manieren om hun arbeid efficiënter in te zetten. Ze willen meer gestructureerd werken. Dat kan met zo'n plan. Iedereen kan ermee beginnen.'

Het Nieuw Nederlands Weiden

Volgens Muskens zou roterend standweiden een uitkomst zijn voor veel melkveehouders. Zolang je niet van het beweidingsplan afwijkt, maakt het weidegang eenvoudiger. In dit geval weid je de koeien rond op percelen van gelijke grootte. Koeien krijgen dagelijks een nieuw perceel. Dit systeem wordt ook wel het Nieuw Nederlands Weiden genoemd (stichtingweidegang.nl).

Muskens is er vier jaar geleden mee begonnen. 'Voorheen deden we maar wat, het was een veredelde uitloop. De opname van vers gras was beperkt.' Inmiddels kan hij niet meer zonder de strakke planning.

Kostprijs drukken

Muskens is ervan overtuigd dat weidegang bijdraagt aan het verdienmodel op zijn bedrijf, zeker nu hij weidt volgens een beweidingsplan. 'Zoveel mogelijk melk produceren uit weidegras drukt de kostprijs. Vers gras bevat veel eiwit en energie. Bij inkuilen verlies je veel voederwaarde. Ook zijn de bewerkingskosten van landwerk lager. Ten opzichte van opstallen, heb je uiteraard wel meer arbeidskosten. Onderschat die niet.'

Ook Steverink noemt het arbeidsaspect een aandachtspunt. Het gaat hem niet zozeer om het fysieke werk. 'Ik doel vooral op het onplanbare denkwerk', legt hij uit. Steverink is een bijzonder fanatieke weider. Hij heeft zoals je zegt 'het fingerspitzengefühl'. De veehouder rekent met een vaste grasopname per dag. Bij regen of droogte past hij de planning direct aan en stuurt bij met de hoeveelheid voordroogkuil en krachtvoer.

Ook al kost het Steverink veel denkwerk, de resultaten mogen er zijn. De melkproductie ligt op 12.200 kilo melk per koe bij een rantsoen met zoveel mogelijk ruwvoer. De hoeveelheid krachtvoer ligt met 21,5 kilo per 100 kilo melk onder het Nederlands gemiddelde. Dit schommelt rond 25 tot 27 kilo per 100 kilo melk, aldus diverse accountants.

Steverink: 'Stel dat mijn koeien door deze aanpak 500 kilo melk per jaar meer geven. Dan is het voordeel, bij een melkprijs van 35 cent, zo'n 175 euro per koe.' Bij 100 koeien gaat het dan jaarlijks ruwweg om 17.500 euro extra inkomen.

Al winst bij simpele planning

Philipsen. 'Voor 70 tot 80 procent van de melkveehouders is met een simpele weideplanning al winst te behalen. Met regelmaat en structuur kun je nog veel laaghangend fruit plukken.'

Mochten melkveehouders nog dit jaar met een planning aan de gang willen, al dan niet met hulp van een adviseur, is het volgens Bos nog niet te laat. 'Na de eerste snede ligt er nog een heel weideseizoen voor de deur. Zonde om dan nog een jaar te wachten.'

‘Ik weet nu al waar koeien dit jaar grazen’

Sinds vier jaar zit er structuur in de manier waarop melkveehouder Martijn Muskens uit het Brabantse Drunen weidt. ‘Wil je zoveel mogelijk vers weidegras benutten, dan heb je houvast nodig.’

Deze week gaan de koeien van Muskens weer de wei in. Hij zet de staldeur niet zomaar open. Nee, daar gaat een goede voorbereiding aan vooraf. ‘Ik weet nu al waar de koeien het hele jaar zullen grazen. De droogte of regen heeft daar geen invloed op’, zegt de boer.

Zijn graslandgebruikskalender ziet er bijna altijd hetzelfde uit. Dat komt omdat de veehouder sinds vier jaar met het Nieuw Nederlands Weiden-beweidingsplan werkt. En dat is heilig, Muskens wijkt er niet vanaf. ‘Anders loopt de planning in de soep.’

Roterend standweiden

Hij doet nu aan roterend standweiden. En dit systeem is eenvoudig. De melkveehouder weidt alleen overdag. Hij weidt rond op zes percelen van gelijke grootte. Koeien krijgen dagelijks een nieuw perceel. Groeit het gras traag of juist snel, dan geeft hij zijn koeien op stal meer of minder kuilgras. Hij checkt de voergoot ‘s morgens dus goed. Doordat hij ook bijstuurt met een energie- en eiwitrijkbrok, houdt hij het ureumgetal gelijkmatig: 17-20.

Muskens streeft naar een opname van 800 kilo droge stof vers gras per koe in het totale weideseizoen. ‘Dat lukt niet altijd hoor’, lacht hij. Maar met het beweidingsplan als leidraad komt hij heel ver. ‘Voorheen deden we zomaar wat. Liepen we vast, dan kregen de weersomstandigheden meestal de schuld. Maar met die strategie kom je niet ver. De versgrasopname is namelijk beperkt en je hebt grote schommelingen in de melkgift en het ureum.’

De planning levert hem per saldo meer op. ‘We weiden efficiënter, niet alleen wat betreft kosten, maar ook voedertechnisch gezien.’

'Koeien grazen eerste snede eraf'

Gerard Weitkamp uit het Drentse Noord-Sleen maait de eerste snede niet. Zijn koeien mogen alle voorjaarsgras afgrazen.

De biologische melkveehouder weidt zijn koeien van vroeg in het voorjaar tot diep in de herfst. Hij telde vorig jaar 223 dagen weidegang. Meestal gaan zijn staldeuren al rond half maart open. Waarom zo vroeg? ‘Dan kunnen de koeien direct eiwit opnemen. Het jonge weidegras zit bomvol voedingsstoffen’, geeft Weitkamp aan.

Hij begint met twee tot drie uur weiden per dag en bouwt dat binnen enkele dagen op tot tien uur. De melkveehouder gunt zijn eerste snede aan de weidende koeien. Pas later gaat hij er met de maaimachine door. De eerste snede inkuilen, vindt hij niet logisch. ‘Er is niets makkelijker dan weiden. Koeien halen het gras zelf op en brengen de mest ook weer op het land. Dat scheelt in loonwerkkosten.’

Gras herstelt sneller

Een ander voordeel is dat het gras na beweiding sneller herstelt en beter doorgroeit dan na maaien. Zodra het weideseizoen start, schroeft hij meteen de krachtvoergift terug. In de winter geeft hij verse koeien maximaal 8 kilo brok, maar eenmaal in de wei is dat nog maximaal 4 tot 5 kilo per koe. De koeien gaan half april ook ‘s nachts naar buiten. In totaal lag het aantal uren weidegang vorig jaar op 4.030 uur.

Weitkamp doet aan stripgrazen. Dat systeem kost wekelijks wat meer werk, maar draagt bij aan een hoge grasproductie. Doordat de koeien elke dag een nieuw perceel krijgen, kan het gras direct weer beginnen te groeien. Gras en kruiden hebben een langere pauze om te herstellen. ‘Ik verzet steeds het voor- en achterdraad en verplaats ook de waterbak. Voor 75 koeien heb je aan 0,8 hectare genoeg.’

'Het eerste uurtje is koe het meest gretig'

Henry Steverink uit het Gelderse Silvolde haalt het liefst zoveel mogelijk melk uit ruwvoer met een constante hoeveelheid vers gras. Binnen enkele dagen hoopt hij z’n koeien te weiden. Hij start met twee tot drie uur per dag.

Continuïteit is het motto van robotboer Steverink. Elk weideseizoen streeft hij naar een vaste grasopname per dag. Dat is goed voor de voerefficiëntie en diergezondheid. Maar ook prettig voor hemzelf. ‘Je hebt dan minder werkpieken.’

Aan het begin van een nieuw weideseizoen bouwt hij het aantal weide-uren rustig op. Op de eerste dag gaan de koeien twee tot drie uur naar buiten, na een week zitten ze op het maximum van vijf uur per dag. Het eiwitbrok schroeft hij meteen met een kilo per dag omlaag. ‘Daar zit mijn eerste winst.’ De boer noteerde vorig jaar tweehonderd 200 weidedagen van gemiddeld vier uur per dag.

1 kilo droge stof per koe per uur

Door de droogte lukte het niet om meer uur te weiden. In totaal graasden zijn koeien dus gemiddeld 800 uur. De veehouder heeft jarenlange ervaring met weiden en merkt dat zijn koeien vooral het eerste weide-uur erg gretig zijn. Zeker bij smakelijk gras. Hij rekent doorgaans met een grasopname van 1 kilo droge stof per koe per uur. In dat eerste uurtje vreten ze het dubbele en daar hoopt Steverink dit jaar extra van te profiteren.

De boer gaat namelijk twee keer per dag drie uur weiden. De totale drogestofopname ligt dan op maximaal van 8 kilo per koe. ‘Ze gaan tijdens de ochtend- en avondschemering naar buiten. Zeker in de zomer zijn dat koele momenten.’ Jaarrond voert hij standaard 7 kilo droge stof mais. Voordroogkuil ( 4 kilo droge stof) is de knop om aan te draaien als de opname van vers weidegras varieert.