Van der Tak: 'Er is een route vooruit, geef ons de tijd'

Na de bekendmaking van zijn benoeming op dinsdag 10 oktober ontving Van der Tak 39 felicitatie-appjes. Van premier Mark Rutte en landbouwminister Carola Schouten kreeg hij een telefoontje. Het tekent het grote netwerk van de ervaren bestuurder.

We willen concrete en realistische doelen realiseren, niet onze boeren ringeloren

Sjaak van der Tak, nieuwe voorzitter van LTO Nederland

Van der Tak realiseert zich terdege dat zijn taak complex is in de land- en tuinbouw, de politiek en de grote dossiers die er liggen. 'Leuk toch? De sector raakt me, daar gaat het om. Ik ben maximaal gemotiveerd. Ik start met een open blik', reageert Van der Tak.

Wat heeft u woensdagavond tegen minister Schouten gezegd?

'Ik heb gezegd dat de sector de transitie niet alleen kan inzetten. De overheid moet dat faciliteren. En dat ik hoop dat zij er ook met een open blik in staan. 'It takes two to tango.''

We spreken u bij uw eerste werkbezoek na uw benoeming. Gaan er meer bezoeken volgen?

'Jazeker. Ik wil van onze leden horen wat er speelt, waar ze tegenaan lopen, wat hun plannen voor de toekomst zijn. Onze vereniging heeft met negentien sectoren en 35.000 leden met allemaal hun eigen bedrijfsmodel een grote diversiteit, maar iedere boer en tuinder heeft een hart voor het ondernemerschap. Dat is fantastisch.'

Gaat u ook met de kritische boeren in gesprek? Men roept weleens dat LTO te veel aan de hand van het ministerie loopt. Hoe reageert u daarop?

'Dat is onterecht. Ook met kritische boeren ga ik het gesprek aan. Mark van den Oever van FDF staat op mijn lijstje. Maar uiteindelijk vind ik dat je in staat moet zijn om over het eigen belang heen het gemeenschappelijke belang te zien. In Nederland bereik je het meeste aan de onderhandelingstafel. Daar gebeurt het.

'Het gaat om gezamenlijke doelen stellen, elkaar daaraan houden en elkaar afrekenen op de resultaten. En dan kan het af en toe best schuren.

'Voor de glastuinbouw hebben we heel goede dingen in het Klimaatakkoord gekregen. En toen viel bij de ondernemers totaal onverwachts de ODE-heffing op mat. Daar was helemaal niet over gesproken. Er komt een regeling om dat te compenseren, heeft Schouten beloofd. Maar tot op de dag van vandaag heb ik dat Klimaatakkoord nog niet ondertekend.'

Bij uw presentatie als de nieuwe LTO-voorzitter kondigde u een toekomstplan aan voor de land- en tuinbouw. Hoe gaat u dat aanpakken?

'Mijn kritiek op de overheid is dat ze maatregelen nemen die bij wijze van spreken vanaf vanmiddag moeten gelden. Daar kun je niet op ondernemen. We willen concrete en realistische doelen realiseren, niet onze boeren ringeloren. En dan gaat het erom dat de sector en de overheid elkaar daarin tien jaar vasthouden.

'We betrekken de hele sector en de belangrijke stakeholders erbij. En dat zijn naast de voedselindustrie en retail ook de ngo's die zich constructief opstellen. Het moet een coalitie van bereidwilligen zijn. Samen sterk voor een toekomstgericht agrarisch Nederland.'

Hoe ziet dat agrarisch Nederland eruit?

'Het belangrijkste is dat het financieel goed in elkaar steekt, want onze boeren willen ondernemen en een boterham verdienen. Het gaat ook om verantwoord ondernemen en er moet maatschappelijk draagvlak voor zijn. Aan die drie elementen valt voor mij niet te tornen.

'Let wel, het is geen vlucht naar voren. Het zit al in het DNA van onze boeren en tuinders. We gaan dat samen organiseren, met het lef om tegen de maatschappelijke stemmingmakerij in te gaan.'

Hoe bedoelt u dat laatste?

'De sector is zeer innovatief, dat wordt soms vergeten. Dertig jaar geleden werden glastuinders gezien als grootverbruikers van energie, nu zijn het energieleveranciers. Onze ondernemers vertellen dat we die stikstofreductie van 26 procent gewoon kunnen oppakken. Maar daar hebben we tijd voor nodig, terwijl het kabinet snel resultaat wil zien.

'Met innovatie is het haalbaar, maar het is noodzakelijk dat de overheid daar geld voor vrijmaakt. Het gaat om minder emissie en niet om minder bedrijven of dieren.'

Mist u dat in Schoutens kringloopvisie?

'Het is absoluut een goed begin. Onze boeren en tuinders denken al lang in kringlopen. Door de stikstofcrisis is het wat naar de achtergrond gedrongen. Maar je moet bij het maken van beleid wel aanboren waar we als sector goed in zijn: het vakmanschap en ondernemerschap.

'Ik mis de kansen die bijvoorbeeld mestverwerking biedt. In de EU zijn veel landen met schrale gronden, die kunnen die producten goed gebruiken. Durft het Rijk dat te organiseren?

'Het belang van onze kennis en kunde voor de rest van de wereld is in de kringloopplannen wel weggezakt. Ik heb in het buitenland veel lezingen gegeven over de glastuinbouw. In Azië hebben ze daar heel veel bewondering voor. De voormalige Japanse premier Shinzo Abe noemt onze boeren de beste van de wereld.'

Er is veel geld gereserveerd om het stikstofprobleem op te lossen. Wordt dat verkeerd besteed?

'Dat geld is voor krimp door opkopen. Ik vraag me af of dat dan wijs wordt besteed. De focus zou moeten liggen op het stimuleren van innovatie. Groeien en tegelijk emissiearm produceren is mogelijk.

'We blijven toekomstgericht denken. De vraag naar goede voeding gaat alleen maar toenemen. Een oranje paprika bevat door veredeling tegenwoordig evenveel vitaminen als een sinaasappel. Daarin valt nog een wereld te winnen. En die gezonde en duurzame producten zijn ongelooflijk waardevol voor consumenten in Nederland en daarbuiten.'

Wordt dat ook de inzet richting de politiek?

'We hebben een sterk gefragmenteerd politiek landschap. Het is ook een politiek van tegenstellingen. Kies je voor de economie van genoeg is genoeg of van de duurzame vooruitgang? Ik kies voor dat laatste.

'We blijven uiteraard onze visie op de toekomst van de land- en tuinbouw bespreken met de partijen. Ik reken wel op een lange formatieperiode, want de onderlinge verschillen zijn groot.'

U bent opgegroeid in Rotterdam. Heeft u al lang affiniteit met de land- en tuinbouw?

'In mijn kindertijd huurden mijn ouders elke zomer een vakantiehuisje bij een boer, dat was toen al een multifunctionele boer. Daar heb ik de bezieling en ondernemerszin gezien die gepaard gaat met het boerenbedrijf. Dat komt nog voortdurend bij mij naar boven.

'Toen ik aantrad bij Glastuinbouw Nederland kende ik nog geen drie soorten bloemen bij naam. Nu weet ik dat het een sector is waar het ondernemerschap vanaf spat. En met een enorme diversiteit aan bedrijven. Dat is bij de andere achttien sectoren niet anders. In de komende maanden zal ik daarom veel bedrijven bezoeken en daar veel van opsteken.'

Bent u nog gewaarschuwd voor het 'afbreukrisico' dat aan deze functie kleeft?

'Haha, ja, dat wordt dan geschreven. Maar zo denk ik niet. Toen ik de profielschets voor de functie las, besloot ik te solliciteren. We gaan het samen organiseren.'