De droogte te lijf met subirrigatie

Veel te vroeg zijn de haspels en pompen dit voorjaar voor de dag gehaald. Veel gedoe met buizen en jerrycans diesel. Maar er zijn ook andere manieren om percelen van voldoende water te voorzien. De melkveehouderij van de Brabantse familie Ulen heeft op de extreme weersomstandigheden ingespeeld.

De familie startte twee jaar geleden met de aanleg van een subirrigatiesysteem van 50 hectare groot. Dit voorjaar realiseerde Gebroeders Emonds uit Boekel het laatste gedeelte. Het betreft de huiskavel dat in een beekdal van de Voordeldonkse Broekloop ligt.

Aan de rand van de huiskavel staat een stuw met een hoger peil dan het peil van de beek bij de huiskavel. Van dit natuurlijke verval wordt gebruikgemaakt om water in te laten. Het systeem bestaat uit elf compartimenten waarin afzonderlijk de waterinlaat en de waterafvoer kan worden ingesteld, ook wel een samengesteld systeem genoemd.

'Subirrigatiesysteem beheren is complex'

Dit zal veel boeren als muziek in de oren klinken. Maar volgens Jacqueline Ulen is het beheren van een samengesteld subirrigatiesysteem best complex. 'Het is lastiger dan een perceel met peilgestuurde drainage, waar we op enkele andere percelen mee werken. Hierbij houden we het water vast bij droog weer en voeren we water af zodra het te nat is. Een paar keer per jaar verstel je het systeem en klaar is Kees.'

Bij subirrigatie kun je daarnaast bepalen of je water aanvoert of niet, zegt Ulen. 'Complex wordt het wanneer het systeem samengesteld is. Dus als er vanuit één hoofdaanvoerleiding meerdere compartimenten van water worden voorzien. Per compartiment kun je bepalen of je water aanvoert of niet, en of je water vasthoudt of niet.'

Water aanvoeren en vasthouden betekent dat het water blijft komen zolang je de wateraanvoer niet dichtzet, legt Ulen uit. 'Staat het water aan de lippen van je dichtgezette waterafvoer en zet je de wateraanvoer niet dicht, dan loopt het water uit je systeem. Dat is water dat in een ander compartiment goed had kunnen worden benut.'

Monitoren

Ulen monitort het systeem door handmatig de grondwaterstanden te meten van de compartimenten. 'Met dit systeem krijgen we, afhankelijk van het compartiment, het peil nu rond de 50 tot 75 centimeter onder het maaiveld. De grondwaterstanden worden opgenomen aan de hand van meetdrains.'

De meetdrain is bedacht door Ton Broeders van Promeco. 'Dit is een stuk drain die 20 centimeter dieper wordt gelegd dan het subirrigatiesysteem. Aangesloten op een blinde drain loopt die dwars door het compartiment heen. Soms wel een paar honderd meter, met aan het eind een verticale stijgbuis die tot boven het maaiveld uitsteekt.'

Het lijkt dan op een peilbuis. Met het verschil dat je niet lokaal meet, maar de gemiddelde grondwaterstand midden in het perceel, vertelt Broeders. 'Het overige deel ligt op een zodanige diepte, dat het nooit kan worden beschadigd door grondbewerkingen. Je kunt die stijgbuis plaatsen op een plek die voor jou handig is.'

'Ideale oplossing'

Bij de Ulen staan de stijgbuizen bij de inlaatputten. Een ideale oplossing, vindt de melkveehouder. 'De stijgbuizen staan niet in de weg. En als je het systeem wilt verstellen op basis van wat je meet, dan kun je dat ter plekke doen.'

Ulen ging vorige zomer aan de slag met het meten van de grondwaterstanden. Inmiddels zijn alle hoogten van de percelen, taludbakken en putten in NAP ingemeten. 'Met deze gegevens kun je de gemeten grondwaterstand omzetten naar de gemiddelde grondwaterstand in het compartiment.'

Dat is een must, stelt Ulen. 'Afgelopen zomer hebben we daarmee gestoeid. Ik dacht een grondwaterstand van -50 centimeter te meten, maar op een paar plekken stond het water op het perceel! Meten is weten, maar weten wat je meet is zeker zo belangrijk.'

Automatiseren heeft geen prioriteit

Eerst zou het subirrigatiesysteem op de melkveehouderij worden uitgerust met een aantal automatische grondwaterstand- en bodemvochtigheidsmeters die meetgegevens via telemetrie doorsturen. Het eerste seizoen werd duidelijk dat hier niet de eerste prioriteit lag met betrekking tot automatiseren.

'Waar we vooral behoefte aan hadden, was het automatisch op peil kunnen houden van de compartimenten', aldus Ulen. 'Promeco had hier een systeem voor in ontwikkeling: modulerende toevoerregelingen. Deze zorgen ervoor dat de wateraanvoer wordt dichtgeknepen zodra het gewenste peil is bereikt. Die toevoerregeling maakt gebruikt van de meetdrain en heeft verder geen elektrische aansluiting nodig.'

Tijdsbesparing

In plaats van het automatisch meten en doorsturen van grondwaterstanden en bodemvochtigheidsgegevens, zet de familie nu in op de modulerende toevoerregelingen. De laatste zijn net geplaatst. Ulen verwacht er veel van. 'Als dit werkt, is het een uitkomst. Met deze investering hopen we dat het beheren van het systeem effectiever wordt en ons minder tijd gaat kosten.'

Toch sluit Ulen niet uit dat er ooit automatische grondwaterstand- en bodemvochtigheidsmeters komen. Al realiseert ze zich wel dat van data alleen de grasoogst niet beter wordt. 'Je moet de gegevens goed kunnen interpreteren en erop kunnen reageren. Dit vraagt om een applicatie.' Deze is in ontwikkeling en komt beschikbaar op Akkerweb. Hiermee wil ze komende zomer ervaring opdoen. 'Dit kan ook met handmatig gemeten cijfers.'