Brabants Landschap: boer heeft recht op goed inkomen

Jan Baan is al ruim 40 jaar verbonden aan het Brabants Landschap, waarvan bijna 26 jaar als directeur. Volgend jaar neemt hij afscheid, nadat hij de organisatie heeft zien groeien en ontwikkelen. Het bezit van het aantal cultuurhistorische landgoederen is sinds de jaren zestig flink toegenomen en de samenwerking met overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven is intensiever geworden.

Boeren spelen een belangrijke rol bij het onderhoud van het landschap en zij dienen daarvoor een goed inkomen te krijgen, vindt Baan. 'Het huidige landbouw- en voedselsysteem schiet hierin vaak tekort. We hebben de agrarische ondernemers nodig om het landschap te ontwikkelen. Daarom streven we naar goede relaties tussen boeren, burgers en retail.'

Hiermee is een start gemaakt met de lancering van het Van Gogh Nationaal Park en het deelproject Brabants Bodem. Een plan dat mogelijk is gemaakt door ruim veertig partners, waaronder Brabants Landschap en ZLTO. Volgens Baan zetten zij zich in om maatschappelijke opgaven te realiseren en ten goede te laten komen aan de kwaliteit van het gebied.

'Denk aan de aanleg van het natuurnetwerk, de transitie naar een duurzame landbouw, de stikstofaanpak en de klimaatadaptatie. Dit betekent dat gezamenlijk wordt afgewogen hoe en waar bepaalde ontwikkelingen het beste kunnen plaatsvinden', aldus Baan.

Economische topregio

Het totale gebied beslaat zo'n 120.000 hectare en telt 1,5 miljoen inwoners. De regio kenmerkt zich door natuurgebieden, agrarisch cultuurlandschap en de steden Den Bosch, Tilburg, Eindhoven en Breda. 'Het Van Gogh Nationaal Park gaat niet alleen over natuur, maar versterkt ook het vestigingsklimaat in deze economische topregio, zet Brabant op de kaart van duurzaam cultuurtoerisme en geeft perspectief aan ondernemers die hier een boterham willen verdienen en bijdragen aan het landschap.'

Brabants Bodem wordt opgestart in het Van Gogh Nationaal Park. 'Hierbij willen we toe naar een meer natuurinclusieve landbouw. Met moderne boeren die zorg dragen voor het landschap, die aandacht hebben voor de bodemkwaliteit en de waterhuishouding en die voedsel produceren en diensten aanbieden voor de eigen regio', stelt Baan. 'De partners bieden boeren die willen omschakelen de mogelijkheid om met steun van de overheid en de banken te kiezen voor deze richting. We zien de boer als beheerder en gastheer van het landschap.'

Uiteindelijk hopen de partners een regionale markt te ontwikkelen. Het is Baans stellige overtuiging dat er voldoende mensen zijn in Brabant, met name in de steden, die wat meer over hebben voor gezonde streekproducten. 'Vooral als het niet al te ingewikkeld is om te kopen en het in de plaatselijke super te krijgen is. Er is perspectief, maar dat moet wel opgebouwd worden. We willen met elkaar gaan kijken hoe we dit kunnen bereiken.'

Retail lastigste partij

Baan denkt dat de retail de lastigste partij is om mee te krijgen. 'De detailhandel is in Nederland georganiseerd rondom een paar grote spelers, die alles uit de kast halen om een zo groot mogelijk marktaandeel te veroveren. Zijn zijn pas echt geïnteresseerd als er iets ontstaat waar ze niet omheen kunnen. Maar er komt een moment dat we zeggen: 'Als jullie niet meedoen, gaan we om jullie heen.' Met een verdiencapaciteit zijn er ook ander manieren om een marktsituatie te creëren.'

De Brabants Landschap-directeur verwacht dat de coronacrisis deze ontwikkeling kan versnellen. 'Ik denk dat er bij mensen op dit moment een grotere betrokkenheid ontstaat voor dingen die in de eigen regio gebeuren. Het besef groeit dat je ook in je eigen omgeving kunt recreëren en er terecht kunt voor gezond en lekker voedsel.'

Boerenfamilies stoppen ermee

Baan beseft dat er dagelijks boerenfamilies stoppen met hun bedrijf omdat ze in Brabant geen toekomst meer zien. 'Dat is het tegendeel van wat we als partners willen. We streven er juist naar die bedrijven perspectief te bieden. Dat had de Brabantse politiek moeten doen. Op dit moment bevinden we ons in een nieuwe politieke werkelijkheid, met mogelijk nieuwe kansen voor deze kleinschalige boerenbedrijven.'

Onlangs hebben de Brabantse partners opnieuw overleg gehad over de drie belangrijkste thema's van dit moment: de realisatie van het natuurnetwerk, de verdere uitwerking van het stikstofbeleid en klimaatadaptatie. 'Die gaan we combineren in een gebiedsgerichte aanpak waarbij alle partners hun steentje bijdragen', laat Baan weten. 'Daarnaast willen we minder top-down gaan werken. Het begint niet aan de tekentafel, maar buiten en aan de keukentafel.'

Bij boeren aan tafel zitten

Naar eigen zeggen heeft Baan tijdens zijn loopbaan bij heel veel boeren aan tafel gezeten. 'Ik vind het belangrijk dat ik snap waar het probleem zit. Een boerenbedrijf is niet zomaar een abstractie, daar zit veelal een familie achter. Die moet een toekomstperspectief hebben. Ik moet duidelijk kunnen maken dat ik dat belangrijk vind. Samen kun je vervolgens gaan kijken naar oplossingen. Daar moet je in investeren.'

Baan is positief over de toekomst van de boer in 'natuurmetropool Brabant'. 'Boeren gaan beseffen dat ze een waardevolle plek hebben in dit landschap. Dat ze hun bedrijf kunnen runnen op een moderne en efficiënte manier met een goed verdienmodel, op een manier waar we met zijn allen trots op zullen zijn.'