Intensief en natuurinclusief gaan hand in hand in Twente

Achtergrond Overijssel Lytsa Post 11 maa 2020 om 06:25uur

Els Uijterlinde uit het Twentse Deurningen grapt weleens: 'Mijn koeien hebben een mooiere tuin dan ik.' De boerin besteedt meer aandacht aan de 'tuin' van haar koeien dan aan haar eigen tuin. Ze onderzoekt het toepassen van kruidenrijk grasland. 'Als dit natuurinclusieve landbouw is, raad ik het aan.'

Intensief+en+natuurinclusief+gaan+hand+in+hand+in+Twente

Een rechte weg dwars tussen glooiende, groene weilanden op de grens van Deurningen en Oldenzaal leidt naar Erve Mentink, het melkveebedrijf waarop Els Uijterlinde samen met haar man Gerard vierde generatie boer is. Tweehonderd koeien herkauwen in de stal. Het stel houdt ook nog vleesvarkens en voorziet met 82 hectare land voor het overgrote deel zichzelf van het ruwvoer.

Vader Mentink werkt volop mee en er is personeel in dienst om alle werkzaamheden op het bedrijf in goede banen te leiden. Dat moet ook wel, want naast het produceren van melk en vlees produceert het echtpaar kennis: sinds een aantal jaren is Erve Mentink ook een onderzoeksbedrijf.

Alternatieve ruwvoerteelt

Voor het Louis Bolk Instituut, het Veterinair Kenniscentrum Oost-Nederland (VKON) en verschillende diervoederbedrijven voeren Els en Gerard Mentink doorlopend praktijkonderzoeken uit, voornamelijk op het gebied van droogstandsmanagement, eiwitgehalte in het voer en alternatieve ruwvoerteelt.

Je moet het beheersen van onkruid opnieuw leren

Els Uijterlinde, veehouder in Deurningen

'Ik ben opgeleid tot dierwetenschapper, mijn man heeft een wetenschappelijke achtergrond als agrotechnoloog. Het was een logische keuze om ons bedrijf in te zetten voor onderzoek', zegt Uijterlinde.

'VKON en het Louis Bolk Instituut vroegen ons drie jaar geleden onderzoek te doen naar de gezondheidseffecten van kruidenrijk gras bij koeien. We kregen zaaizaad, begeleiding en een vergoeding van onze uren.'

Voorjaarsinzaai

In die beginperiode heeft het stel veel geleerd. 'En leergeld betaald', bekent de veehouder. 'De eerste keer zaaiden we het kruidenmengsel in het voorjaar. Dat werd toen nog aanbevolen door het Louis Bolk Instituut. Niet slim, want in het voorjaar is de concurrentie van onkruid te groot.' Dat advies is, mede dankzij de ervaringen op Erve Mentink, aangepast.

'Wij zien dat kruidenrijk grasland baat heeft bij vernieuwd grasland en pleiten ervoor om kruidenmengsels in te zaaien op percelen waar bijvoorbeeld eerst drie jaar mais stond. Het grasperceel hoeven we dan minder intensief te bewerken en het onkruid is minimaal.'

Vijf verschillende kruidenmengsels

Er loopt nu een proef met vijf verschillende kruidenmengels in vergelijking met grasklaver en puur Engels raaigras. 'Als je kruidenrijk grasland toepast, moet je het beheersen van onkruid opnieuw leren. Begin met een klein stukje en kijk regelmatig hoe het gras erbij staat, welke kruiden en onkruiden opkomen en bedenk op basis van de groei- en bloeiwijze of en hoe je gaat ingrijpen.'

Nieuw onderzoek: kunnen koeien zelf medicineren?

Veehouder Els Uijterlinde uit Deurningen gelooft in de medicinale kracht van kruiden. Zo 'leende' ze al eerder een kruidenrecept tegen diarree bij kalveren uit India. 'Het is vrij gemakkelijk zelf te maken, gewoon met kruiden die je in vrijwel ieder keukenkastje tegenkomt. Ik zie dat het werkt bij onze eigen kalveren en ook collega-boeren die het recept van mij hebben overgenomen, zien positieve resultaten.' Vorig jaar is op Erve Mentink een proef gedaan om te onderzoeken of koeien zichzelf kunnen medicineren. Koeien met klauwproblemen en koeien die net hadden afgekalfd, werden beweid op kruidenrijk grasland. Met een drone werden deze dieren vervolgens gevolgd in hun graasgedrag. Uijterlinde: 'De hypothese was dat koeien met gezondheidsproblemen meer kruidenrijke plantjes zoals cichorei zouden eten. Dat werkt immers ontstekingsremmend en zou helpen bij de gezondheidsklachten.' Uijterlinde wil de komende jaren meer onderzoek doen naar de diergezondheid van haar melkkoeien in relatie tot hun kruidenrijke voedsel. 'Wat doet dit gras met de melk, waarom laten de koeien de kruiden in het najaar vaker staan dan in het voorjaar, wat betekent dat voor de voederwaarde van ons gras?'

Regelmatig raadpleegt Uijterlinde experts als ze iets onbekends in het land tegenkomt. Spuiten is er niet meer bij op kruidenrijk grasland. 'Dus hebben wij de wiedeg weer uit de schuur gehaald. De komende jaren ontdekken we hoe het mengsel zich houdt: welke kruiden blijven terugkomen, welk kruid zien we niet meer terug?'

De veehouder wijst naar smalle weegbree in het gras. In het ene mengsel ligt de plant als een rozet op het gras, waar deze in een ander mengsel rechtop staat. 'In kruidenmengsels zitten verschillende soorten smalle weegbree. Mooier is de variant die omhoog groeit. Die kost minder ruimte en is veel beter af te maaien en weiden', vindt Uijterlinde,

Biodiversiteit is winst

'Wij zijn een vrij intensief bedrijf, dus ik schaarde mezelf niet snel onder de noemer natuurinclusieve boer. Maar als dit is wat ze bedoelen met het toepassen van biodiversiteit, dan kan ik het iedere boer aanraden. Het diverse kruidenrijk grasland brengt meer op ten opzichte van monocultuur Engels raaigras. Zowel de voederwaarde als de opbrengst is hoger, blijkt uit onze analyses. Dat is gewoon winst.'

Daarnaast werkt het goed op de zandgronden in Twente, vindt de veehouder. 'Kruidengrasland is geschikt voor droogtegevoelige grond, het is beter bestand tegen droogte en door de diepere wortels maak je de gele onvruchtbare grond langzaam vruchtbaar.'

Dubbel genieten

En dan is het volgens Uijterlinde dubbel genieten wanneer je een kwartel hoort en de reeën weer over het heuvelachtige weiland lopen. 'Natuurontwikkeling was nooit ons uitgangspunt, maar ik vind het prachtig dat we nu een aantrekkelijker landschap creëren voor dieren. Gebruikmaken van natuurlijke processen is besmettelijk. Ik denk nu na over het ontwikkelen van een voedselbos voor onze vleesvarkens.'

Natuurlijk Kapitaal: natuurinclusief boeren ondersteunen

Natuurinclusieve landbouw is een vorm van kringlooplandbouw, waarbij aandacht is voor natuur en landschap. Volgens Wageningen University & Research is het een economisch rendabel landbouwsysteem dat optimaal beheer van natuurlijke hulpbronnen duurzaam integreert in de bedrijfsvoering, inclusief zorg voor ecologische functies en de biodiversiteit op en om het bedrijf. Provincie Overijssel wil de ontwikkeling naar natuurinclusieve landbouw stimuleren: landbouw waarbij de productie in harmonie is met de omgeving en met ruimte voor natuur. Toch blijken veel agrarische ondernemers daar vragen over te hebben. Met het project 'Natuurlijk Kapitaal: Groen ondernemen loont' wil de provincie agrarische ondernemers inspireren, informeren en ondersteunen bij stappen die ze nemen richting natuurinclusief ondernemen. Daarom worden excursies en informatiebijeenkomsten gehouden en de ervaringen van voorlopers, zoals Els Uijterlinde uit Deurningen, breed gedeeld. Het project wordt uitgevoerd door LTO Noord en Overijssels Particulier Grondbezit. De organisatie is in handen van Ankie de Jong van Projecten LTO Noord. Meer info op www.ltonoord.nl/natuurlijkkapitaal.