Rabobank: 'Hoe langer lockdown, hoe dieper recessie'

Het zag er best positief uit voor 2020. De melkprijzen in Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten maakten in 2019 al een opmars. Ook de EU-zuivelnoteringen hadden eind 2019, na een stabiel jaar, de weg naar boven gevonden. Voor 2020 werden in ons deel van de wereld licht stijgende melkprijzen verwacht.

Het nieuwe normaal zal er voor de zuivelsector echt anders uitzien

Richard Scheper, internationaal zuivelanalist Rabobank

Wat is van dat beeld nog over, nu wereldwijd de economie is lamgeslagen door de corona-uitbraak? Internationaal zuivelanalist Richard Scheper van Rabobank kan de werkelijkheid niet mooier maken dan hij is. Samen met een team van zuivelanalisten van over de hele wereld houdt hij dagelijks alle indicatoren in de gaten die de zuivelmarkt beïnvloeden. Een crisis met zo'n impact en zo'n snelle verandering heeft hij niet eerder gezien.

Herziene zuivelvooruitblik

Vorige week kwam Rabobank met een herziene zuivelvooruitblik. Sommige zuivelnoteringen kunnen weleens 30 procent lager uitvallen. Pas over een jaar ontstaat er misschien weer een 'nieuw normaal' in de markt.

Rabobank voorziet drie fases in de coronacrisis. In welke fase zitten we nu?

'We zitten nu in de tweede fase. Consumenten raken uitgehamsterd en gaan weer over op een normaler bestedingspatroon in de supermarkten. Tegelijkertijd is de vraag vanuit de foodservice, waaronder de horeca, weg en nemen de exportverliezen toe.'

Wat is schadelijker voor de zuivelindustrie? De lockdowns of de recessie die volgt?

'Dat heeft alles met elkaar te maken. Hoe langer de lockdowns duren, hoe dieper de economische recessie. Wij kunnen op dit moment niet een schadebedrag noemen voor de sector. Wat we wel zien, is dat de economische verwachtingen steeds verder naar beneden zijn bijgesteld. Dat maakt ook de gevolgen voor de zuivelsector potentieel groter.'

Vanuit China neemt de vraag naar zuivel weer toe. Dat is toch goed nieuws?

'Dat is inderdaad een lichtpuntje, maar in onze forecast hebben we dit herstel al ingecalculeerd. We verwachten 28 procent minder zuivelimport vanuit China in 2020 ten opzichte van 2019.'

Wat maakt deze crisis zo uniek?

'Deze crisis manifesteert zich wereldwijd en op alle fronten. Daardoor is de impact ook veel moeilijker te bepalen. Normaal kun je een crisis eerder zien aankomen en heeft deze effect op een deel van de wereld of bepaalde productgroepen.

'De coronacrisis zorgt voor andere consumentenbestedingen, het wegvallen van de foodservice, logistieke problemen, veranderende wisselkoersen, dalende olieprijzen, belemmeringen aan de grens en uiteindelijk een recessie.'

Wordt de zuivel overal net zo hard getroffen?

'Nee, daar zullen verschillen in zijn. Ik verwacht dat Noordwest-Europa relatief minder hard getroffen zal worden dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten of Zuid-Europa. Zuivel is in ons deel van de wereld meer een basisproduct dat in grotere mate in de supermarkt wordt gekocht.

'In de Verenigde Staten gaat een relatief groter deel van de zuivel naar de foodservice. Daarnaast komen de Verenigde Staten vanaf een hoger melkprijsniveau. In Nieuw-Zeeland valt de crisis samen met een kleinere zuivelproductie in de winter. Dat zorgt daar nu voor een dempend effect.'

Maar Nederland is toch een echt exportland?

'Dat klopt. Ongeveer 65 procent van de Nederlandse zuivel wordt geëxporteerd. Veel zuivel gaat naar onze buurlanden. Van de Nederlandse kaas wordt bijvoorbeeld grofweg twee derde binnen een straal van 500 kilometer geconsumeerd. De consumptie van zuivel via de retail zal daar vrij stabiel blijven.'

Overheden denken nu na over marktinterventies en particuliere opslag. Wat is het effect?

'Het zijn twee verschillende instrumenten. Marktinterventie voor mageremelkpoeder en boter kan ieder jaar tussen maart en september worden ingezet. De Europese commissie haalt dan partijen zuivel, die door de industrie worden aangeboden, uit de markt voor een vaste prijs en tot een bepaalde hoeveelheid. Deze partijen komen later weer op de markt, wat zorgt voor een prijsdrukkend effect.

'Bij particuliere opslag worden kosten voor opslag deels vergoed door de Europese Commissie, maar de partijen blijven in handen van de industrie en op de markt aanwezig.'

Zorgt deze crisis ook voor structurele veranderingen in de zuivelmarkt?

'Het nieuwe normaal zal er voor de zuivelsector echt anders uitzien. Door de recessie zullen consumenten langere tijd minder te besteden hebben en zullen ze dus minder uitgeven in de horeca. In Azië, het Midden-Oosten en Afrika is de prijsgevoeligheid groter en zullen consumenten minder geld uitgeven aan zuivel. De volumegroei kwam juist uit deze delen van de wereld.'

Willen landen straks meer zelfvoorzienend zijn?

'Sommige landen willen meer controle hebben over hun voedselvoorziening. Dit kan door het stimuleren van eigen melkproductie of het aanleggen van voorraden. Zelfvoorzienendheid is in veel importregio's niet haalbaar. Door de coronacrisis zijn er ook uitdagingen op het gebied van personele bezetting, beschikbaarheid van containers, capaciteit van opslag en er is sprake van vertragingen in de havens en het wegtransport.

'Als reactie zien we nu dat er meer ontwikkelingen in het transport per spoor zijn, ook naar China. Op een vrachtwagen heb je een chauffeur per één of twee containers nodig. Op een trein kun je veel meer containers zetten en heb je minder last van vertragingen aan grenzen.'