Edese wethouder: 'Boeren zijn verwaarloosd door de overheid'

Als CDA-wethouder Willemien Vreugdenhil eenmaal op haar praatstoel zit, is ze amper te stoppen. Bevlogen doet ze haar visie uit de doeken. Bodem, biodiversiteit en het zoeken van verbinding zijn de telkens terugkerende thema's in haar betoog. In Ede koos Vreugdenhil, unaniem gesteund door de gemeenteraad, voor een andere aanpak van de landbouw.

Wat typeert de Edese aanpak?

'We hebben biodiversiteit centraal gesteld. Dat is heel bewust ook het woord dat ik gebruik, want natuur is een gepolariseerd woord geworden dat tegenover landbouw wordt gezet. Hoewel dat nergens op slaat, want als je het goed doet, kun je met allebei de biodiversiteit borgen. Bovendien stikt het letterlijk van de initiatieven waarbij boeren, natuurclubs en overheden samenwerken.

'Niemand is tegen biodiversiteit en niemand is tegen een gezonde bodem. En daar begint alles mee. Of je nou een GroenLinks- of CDA-stemmer bent, je bent allebei afhankelijk van de bodem. En dat zal iedereen ook erkennen. Ik vind dat er meer vanuit die gedachte moet worden gekeken. Ga samen kijken naar waar je het wel over eens bent. Stop met polariseren, want dat is wat er gebeurt. Vanuit de agrarische hoek, vanuit de natuurkant maar ook in de politiek.'

Gaat dat in Ede beter dan?

'Dat is wel de kern van mijn inspanning. We zijn in 2014 in Regio Foodvalley begonnen met het praten met de agrarische sector en natuurorganisaties, en recent met Bouwend Nederland. Want mijn overtuiging is: alles wat u doet voor mij, zonder mij, doet u tegen mij. En dat betekent dat je niet kunt praten over wat mensen aangaat, zonder hen daar zelf bij te betrekken.

'We zijn begonnen met het voeren van gesprekken met partijen die van oudsher elkaars opponenten zijn. In de luwte, buiten de media om. Vanuit de overtuiging dat we het samen moeten doen. Dan merk je dat je soms heel veel vooroordelen moet afbreken. Ik zit daar namens het CDA en besef dat daar een enorme erfenis in zit. Maar ik praat ook als Willemien, en ik wil samen wat doen aan de toekomst.'

Wat voor beleid heeft dit opgeleverd?

'We werken met het uitgangspunt dat iets haalbaar en betaalbaar moet zijn. Dat betekent dat je moet respecteren dat er een bepaalde padafhankelijkheid zit in wat boeren doen. Dus je moet reëel blijven in wat je verwacht. Natuurlijk moet je aan de markt overlaten wat aan de markt is, maar als overheid kun je proberen het vergunningentraject slim te laten lopen.

'Dat betekent wel dat boeren ook echt mee moeten doen. Je kunt een nieuwe stal bouwen, met nieuwe technieken die de emissie bij de bron afvangt. Maar dan vragen we ook een inspanning op bestaande stallen. En een investering op het gebied van biodiversiteit door bijvoorbeeld streekeigen planten toe te voegen door akkerranden te laten staan.

'Daar hoef je helemaal geen ruzie over te maken, je moet het samen willen doen. Begin met de mensen die het echt willen en laat je niet afleiden door frontliniemensen die heel erg in de polarisatie gaan zitten.'

Hoe heeft de agrarische sector gereageerd op deze aanpak?

'Toen ik wethouder werd, kwam ik soms het erf opwandelen en dacht men: wat komt dat dametje hier doen? Vervolgens bleek dat mensen al tien of twintig jaar niet bezocht waren door de overheid. Dat ze gewoon verwaarloosd waren. Het eerste wat je dan moet doen, is het contact herstellen.

'Ik garandeer dat er boeren in de gemeente Ede zijn die het allemaal moeilijk en ingewikkeld vinden. Maar er zijn er een heleboel die wel willen, ook jonge boeren. Dat is mijn belangrijkste doelgroep. Die hebben de toekomst en ik wil er alles aan doen om die te behouden voor het vak. Om hen de mogelijkheid te geven om te beginnen. We zijn nu aan het verkennen of we als gemeente kunnen helpen bij het overnemen van een boerenbedrijf, zonder dat we beschuldigd kunnen worden van staatssteun.

'Overigens is er niet één type boer. We hebben hier vier categorieën gedefinieerd die allemaal een andere aanpak verdienen en waarmee we een stap vooruit proberen te zetten.'

Lukt dat?

'Binnen de cirkel van invloed van de gemeente wel, als het bijvoorbeeld gaat om grondbeleid. Een van de dingen die wij doen is bodemverbetering stimuleren voor grond die boeren pachten van de gemeente. Dat ze zich gaan verdiepen in hoe de bodemstructuur werkt en hoe de bodem gezonder gemaakt kan worden.

'Vergunnen is ook een instrument dat ik heb. Dat zetten we niet alleen in om te straffen, maar juist om te kijken hoe we samen een stap verder kunnen zetten. Ik help daarmee liever een jonge boer dan dat een projectontwikkelaar ermee aan de haal gaat en het buitengebied verpest.

'Ik kan niet op tegen een rijke projectontwikkelaar, maar ik hoop dat zo'n boer denkt aan de omgeving waar zijn kinderen en kleinkinderen moeten opgroeien. Die wil je toch kunnen bieden wat wij nu ook hebben? Een mooi agrarisch buitengebied waar boeren een reëel verdienmodel hebben.'

Kunt u voorbeelden noemen van succesvolle agrarische projecten in uw gemeente?

'Een heleboel boeren hebben meegedaan aan de bodemcursus die we als overheid sinds een paar seizoenen aanbieden. Boeren leren daar een andere vorm van grondbewerking. Hoe kun je de bodem leren beheren op een manier waarmee je herstelt wat er stuk is?

'Daar zijn boeren bij die bekendstonden als heel traditioneel. Die zijn nu erg enthousiast en organiseren nu zelf bijeenkomsten voor hun eigen achterban en voor loonwerkers. Hoe gaaf is dat?'

Heeft u het gevoel dat u genoeg kunt doen voor de biodiversiteit?

'Ik zou nog veel meer willen doen, maar ik ga niet over alles. Daarom proberen we veel te lobbyen. We zitten bij de provincie, bij de Tweede Kamer. We zijn best activistisch. Ik denk dat we de landelijke stikstofproblematiek kunnen oplossen met de Edese aanpak.

'Helaas zie je dat er politieke motieven zijn om bepaalde standpunten te blijven uitdragen. Met het oog op de verkiezingen polariseren politici in hun taal. Ga alsjeblieft samen regeren. Je bent niet alleen gekozen om je eigen achterban te vertegenwoordigen, maar ook om er met de andere kant uit te komen. Dat noemen we in goed Nederlands 'polderen' en dat is een zegen. Laten we vruchtbaar ruzie blijven maken.'

En u blijft dus volharden in deze aanpak?

'Ja. Er zullen cynici zijn die zeggen: die Vreugdenhil is wel heel idealistisch. Maar ik blijf stug doorgaan met het uitdragen van de in mijn ogen heel simpele gezonde boerenverstandboodschap. Wees goed voor de schepping, zorg dat biodiversiteit behouden blijft en praat met elkaar.'