'Als je als ondernemer tien jaar vooruit wilt kijken, moet je eerst twintig jaar terugkijken. Ontwikkelingen gaan twee keer sneller dan in het verleden', zegt econoom Peter van der Wel. 'We onderschatten vaak wat er op de lange termijn gebeurt.'

In oktober 2018 blikte Rabobank met de toekomstvisie op de varkenshouderij ruim 10 jaar vooruit en schetste dat er in 2030 nog ruim duizend ondernemers actief zijn in de sector. Een derde van nu.

Voor 35 procent van de varkenshouderijbedrijven staat een opvolger klaar volgens het CBS in 2016. Zij staan volgens Rabobank voor de uitdaging het anders te doen dan hun ouders. De hamvraag is dan: hoe?

Perspectief

Voorzitter Linda Janssen van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) ziet dat dilemma met name bij jongeren met thuis een familiebedrijf. 'Eerder nam je het bedrijf over van je ouders en daar ging je voor. Nu speelt veel meer de vraag hoe richt je je bedrijf in en wat is het perspectief.' Daartegenover staan jongeren met thuis een groot bedrijf waar wordt gewerkt met personeel. 'Zij bruisen vaak van energie.'

De POV zette voor de blijvers in de sector met het Actieplan Vitalisering Varkenshouderij een stip op de horizon met ketensamenwerking als wenkend perspectief. De discussie rond stikstof werpt daar nu een waas over, geeft Janssen aan. 'Voor potentiële bedrijfsopvolgers maakt dat het er niet makkelijker op.'

Meer vraag

Ketensamenwerking is het adagio van veel partijen in de varkensvleesketen. Er wordt gerekend met een aanhoudende vraag naar varkensvlees omdat de wereldbevolking groeit van 7,7 miljard nu naar 9,8 miljard in 2050. Wil Nederland daarin een rol blijven spelen dan wordt samenwerken tussen leveranciers en afnemers gezien als voorwaarde.

Door de productie in de keten beter af te stemmen, neemt de efficiëntie toe en kan beter worden ingespeeld op de groeiende variatie in de vraag – smaak, gemak en dierwelzijn worden in Europa steeds belangrijker – voor deelmarkten.

Onderbuikgevoel

'Het is het onderbuikgevoel van de verstedelijkte consument dat de marktvraag bepaalt. Wie daar niet op inhaakt, krijgt het al snel moeilijk en haakt uiteindelijk af', is de overtuiging van Jacob Struik van adviesbureau TTW. Zijn ervaring is dat ondernemers snel in de verdediging schieten bij het horen van toekomstscenario's.

'Maar dan onderschat je de kracht van de consument', vervolgt Struik. 'Veehouders van de toekomst kijken niet naar hun buurman maar naar de markt. Je moet voorkomen dat je wordt verrast door een snel veranderende vraag.'

Niet de grootste en slimste bedrijven overleven, maar de meest wendbare. Die overtuiging deelde Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit eind november met de bezoekers van het ABAB-jaarcongres Forward Framing. Frank Steenbreker van ABAB Accountants & Advies vertaalt dat naar wendbaar zijn tussen de oren, in de stal en financieel.

Maatschappij is bepalend

'De varkenshouder van de toekomst oriënteert en verdiept zich continu in wat er speelt in de sector, vooral in de maatschappij. Die kijkt en bepaalt mee en betaalt ons product', zegt Steenbreker. Omdat eisen en wensen van de consument in de tijd veranderen, moet ook de stal flexibel zijn. 'Die bouw je niet meer voor 30 jaar.'

Verreweg de meeste agrarische bedrijven staan geregistreerd als eenmanszaak. De varkenshouderij treedt echter in de voetsporen van de glastuinbouw waar ondernemers al eerder het pad namen om eigendom en exploitatie te scheiden.

'Ratio en emotie scheiden, maakt het makkelijker om bedrijfsmatige keuzes te maken, nieuwe vennoten te toe laten en een overname soepeler te laten verlopen. Kortom: het komt de continuïteit vaak ten goede', reageert André van Nimwegen van Alfa Accountants.

Voor financiële wendbaarheid voor de korte termijn noemt Steenbreker het belangrijk om in goede tijden, zoals de varkenshouderij die nu kent, de oorlogskas te spekken. 'Bedrijven vallen niet om door slechte marktresultaten, maar wel door een gebrek aan financiële middelen. Zie de extra voerwinst van nu als een lening van de markt, die ook weer afgelost moet worden.'

Opvolger loopt niet hele dag tussen de varkens

Martijn Vorkink werkt al zestien jaar mee op het ouderlijk bedrijf in Holten. Dat groeide de afgelopen jaren van 320 zeugen naar bijna gesloten met 470 zeugen. Binnenkort wordt de maatschap omgezet in een bv.

'Het loopt lekker. We hebben het goed voor elkaar en hebben er plezier in', reageert Martijn Vorkink (36). Zijn ouders (62) werken allebei nog volop mee. Wanneer zij stoppen, komt er een fulltime kracht bij. Verder zijn er zzp'ers die worden ingezet tijdens de pieken.

'Ik loop niet de hele dag tussen de varkens', zegt Vorkink. Zijn passie ligt meer bij de vleesvarkens dan bij de zeugen, en bij een stuk organisatie en handel. Naast varkens heeft de maatschap namelijk 70 hectare akkerbouw in gebruik (waarvan 10 hectare eigendom). Er wordt ook loonwerk voor derden gedaan en de varkensvoeders worden zelf gemengd.

Zelf grondstoffen inkopen

Sinds 2014 koopt Vorkink internationaal grondstoffen in op voorkoop. Daarmee bespaart hij gemiddeld 7 à 8 cent op de voerkosten. De mestafzetkosten zijn beperkt door het land dat in gebruik is. Vertrouwen in concepten heeft de varkenshouder niet. Hij produceert voor de wereldmarkt en slachterij Vion neemt zijn varkens af.

'Rustig blijven. We zien wel wat er komt', is de reactie wanneer hem wordt gevraagd naar de toekomst. 'De markt is nu positief. We bouwen een buffer op en willen in de toekomst de dingen zoveel mogelijk doen met eigen middelen.'

• Terug naar boven

Opvolger aan de slag met eigen varkensconcept

Anke Houben (24) werkt nu nog fulltime bij Agrisyst, maar komt per januari drie dagen thuis. Daar pakt ze ‘meer doen met data’ op en de ontwikkeling van een eigen concept.

Thuis is voor Houben de Houbensteyn Groep in Ysselsteyn. Een onderneming met onder andere 5.000 zeugen, 45.000 vleesvarkens en een poot groene energie. Daar dient zich de derde generatie aan. Hoe dat in de toekomst vorm krijgt, is een zoektocht die net is gestart.

‘Er zijn op dit moment vijf mensen die misschien in het bedrijf willen werken. Dit jaar zijn wij met elkaar een traject aangegaan waarbij die vijf tien jaar lang door een buitenstaander worden gevolgd’, licht Houben toe. Zelf ambieert ze een functie in het management van het varkensbedrijf.

Meer met data

Het aantal dieren op Houbensteyn is groot. Uit de enorme stroom data die dat oplevert, is veel meer informatie te halen dan nu gebeurt. ‘Meer sturen op data waardoor we als bedrijf beter gaan presteren’, vertolkt Houben haar ambitie.

Daarnaast wil ze een concept op poten zetten. ‘Een niche, om het verhaal van onze corebusiness, varkens voor de wereldmarkt, te kunnen vertellen. Wij produceren een puur en ‘groen’ stukje varkensvlees dat lekker en betaalbaar is voor iedereen.’

Houbens derde uitdaging ligt bij het personeel. ‘De werknemers zijn voor ons heel belangrijk.Ons bedrijf kan niet zonder. Dat loopt goed en dat willen we ook graag zo houden.’

• Terug naar boven

Opvolger worstelt met keuzes varkensbedrijf

Sinds een jaar of drie is Mark Bosch vennoot van het ouderlijk bedrijf met 600 zeugen, een druk terras en ontvangstruimte en een akkerbouwpoot. Hij wil dat graag overnemen, maar worstelt met de vraag hoe het bedrijf door te ontwikkelen.

De Boschhoeve in Horssen is een gezinsbedrijf. Bosch is beoogd opvolger maar zijn broers steken op momenten dat het nodig is ook de handen uit de mouwen. Het terras en het ontvangen van groepen en schoolklassen ligt bij zijn moeder. ‘Dat is een mooi onderdeel van ons bedrijf. De contacten die daar tot stand komen worden in de toekomst nog belangrijker.’

De politieke wind die er waait en de voortdurende druk die er is op investeringen die zichzelf niet terugverdienen, maken zijn zoektocht er niet makkelijker op, geeft Bosch aan. ‘Nederland is koploper in het produceren van een duurzaam stukje vlees, maar het politieke geluid is dat het anders moet.’

Wereldmarkt blijft

De Boschhoeve houdt de zeugen volgens 1 ster Beter Leven. ‘Hiermee laten we zien dat we graag wat extra’s willen doen’, zegt Bosch. In de toekomst produceert Nederland naar zijn verwachting met name voor Noordwest-Europa, maar ook zeker voor de wereldmarkt.

Bosch gaat ervan uit dat hij in de toekomst het werk rond zet met personeel zodat de stalwerkzaamheden minder afhankelijk worden van één persoon en er voor hem ook tijd is voor het boer-burgercontact. ‘Die afwisseling is voor mij belangrijk.’

• Terug naar boven