'Minder regels, meer doelgericht landbouwbeleid'

De grote lijnen van het nieuwe Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zijn door Eurocommissaris Phil Hogan enkele maanden geleden bekendgemaakt. Onlangs, tijdens een conferentie over het toekomstige GLB, lichtte hij zijn plannen tot in meer detail toe ten overstaan van een gezelschap van belangenbehartigers, lobbyisten en landbouwjournalisten.

Hogan is ervan overtuigd dat het Europees beleid anders moet worden opgezet. 'We hebben nu een gecompliceerd systeem. Belanghebbende partijen hebben hierover geklaagd. We hebben gekeken hoe we dat kunnen verbeteren. Daaruit is een nieuw model ontwikkeld met meer flexibiliteit op niveau van de EU-lidstaten.'

Flexibiliteit

De flexibiliteit vormt het belangrijkste verschil met het huidige beleid. Dit betekent dat lidstaten binnen gestelde kaders zelf invulling kunnen geven aan het GLB. Lidstaten moeten daarvoor een nationaal strategisch plan maken, waarin ze uiteenzetten hoe ze de gestelde doelen gaan bereiken.

Die plannen worden vervolgens getoetst door de Europese Unie. Hogan spreekt van een fundamenteel verschil. 'We gaan van een systeem van strikte regels naar een systeem gebaseerd op prestaties en resultaten.'

De kaders waarbinnen de nationale plannen moeten worden geschreven, worden geformuleerd op basis van negen gemeenschappelijke doelstellingen. Het gaat om doelen op het vlak van economie, sociaal beleid en milieu.

Kritiek

De prestaties die de lidstaten moeten leveren zijn meetbaar aan de hand van een aantal gemeenschappelijk vastgestelde indicatoren. Gekwantificeerde doelen worden niet gesteld en dat heeft al geleid tot kritiek van de Europese Rekenkamer.

Dat de lidstaten zelf invulling geven aan hun nationaal strategisch plan, betekent niet dat zij helemaal de vrije hand krijgen. Tassos Haniotis, bij het Europese departement van landbouw verantwoordelijk voor onder meer strategie, legt uit hoe dat werkt.

Frauderen

'We weten wat de startwaarden zijn op elk van de thema's. Als lidstaten een plan maken, moeten zij die waarde verbeteren. In alle overeenkomsten staan bijvoorbeeld klimaatafspraken. Als dat wordt gebruikt om te frauderen, dan houden we onszelf voor de gek.'

De resultaten van de lidstaten worden beoordeeld door de Europese Unie. Als blijkt dat de doelen niet worden gehaald, dan volgen represailles. Zo kan een lidstaat, niet de boer, worden gekort op het budget uit directe betalingen. Een lidstaat heeft daardoor minder geld beschikbaar, maar kan besluiten om boeren te compenseren door in de eigen buidel te tasten.

Gelijk speelveld

Hogan en Haniotis denken dat het gelijke speelveld, ondanks de mogelijkheid om beleid op nationaal niveau in te vullen, door het gebruik van doelstellingen en kaders zo goed mogelijk is gewaarborgd. Al erkent Haniotis dat het moeilijk is om een echt gelijk speelveld te realiseren.

De uitgangspositie is immers in elke lidstaat verschillend. Dat heeft er simpelweg mee te maken dat er te veel factoren op het speelveld van invloed zijn op het inkomen van boeren, zoals verschillen in arbeidskosten of de kosten van grond.

Minder administratieve druk

Hogan beoogt met het nieuwe GLB ook de administratieve druk bij de lidstaten en boeren te verminderen. Dit wordt mogelijk, doordat hij wil snijden in de regels. 'We gaan van tweehonderd naar veertig regels voor de gezamenlijke markt en van zeventig naar acht maatregelen voor plattelandsontwikkeling', zegt hij.

'Met een focus op prestaties en doelstellingen reduceren we de administratieve last van boeren. Zij kunnen zich daardoor concentreren op boer zijn.' Het gevolg van deze regelvermindering is dat er ook er minder mensen en minder tijd nodig zijn om de naleving van de regels te controleren.

Meer voorwaarden aan inkomenssteun

Aan inkomensondersteuning in de vorm van directe betalingen worden in het nieuwe GLB meer voorwaarden gesteld dan voorheen, laat Hogan weten. 'Inkomensondersteuning moet een directe relatie hebben met een heldere en meetbare bijdrage aan de verbetering van bodem-, water- en luchtkwaliteit.'

De basisvoorwaarden van een ecologische bijdrage zijn vastgelegd in de eerste pijler van de inkomensondersteuning. Aanvullende maatregelen voor klimaat en milieu vallen onder de tweede pijler.

Ook streeft de Eurocommissaris naar eerlijkheid in de betalingen, zodat niet een klein deel van de boeren het grootste deel van de directe ondersteuning ontvangt. 'Ik heb voorstellen gedaan om de betalingen eerlijker te laten zijn voor kleine en middelgrote boeren. Dat is nodig als we willen dat ze blijven boeren voor voedselproductie, voor het platteland of voor de publieke zaak.'