Ontlasting mestmarkt laat op zich wachten

Recordhoge prijzen voor mest worden er de laatste weken betaald, ondanks de inkrimping van de melkveestapel tot 20 euro per kuub runderdrijfmest in Oost-Nederland. In Noord-Brabant en Limburg voor vleesvarkensmest is dit zelfs 26 tot 28 euro per kuub.

Hoe heeft het zover kunnen komen? Onder andere door het weer, waardoor er in het voorjaar relatief weinig mest werd uitgereden toen het in maart eerst te koud en daarna een paar weken te nat was. Vervolgens werd het zo droog dat mest uitrijden in de zomer slechts mondjesmaat heeft plaatsgehad, vergeleken met andere jaren.

• Lees ook: Wet kunstmestvervangers cruciaal

Maar de druk op de mestmarkt is niet alleen door de weersomstandigheden zo hoog opgelopen, vertelt sectorspecialist Koen van Bergen van Rabo Food &Agri. 'Door de invoering van onafhankelijke mestbemonstering blijkt dat er minder fosfaat in de dikke mestfractie zit dan voor die tijd. Hierdoor is er meer mest in Nederland gebleven.' Voor de gevolgen van manipulatie bij de mestbemonstering waarschuwde de Rabobank al langere tijd.

Duitse mestwetgeving

De belangrijkste factor die de druk op de mestmarkt heeft opgevoerd, is de aangescherpte Duitse mestwetgeving. In 2016 ging nog een kwart van het geëxporteerde fosfaat in mest de grens over als onbewerkte drijfmest. Dat aandeel is aanzienlijk gedaald. In het eerste kwartaal daalde de afzet ten opzichte van het voorjaar van 2017 zelfs met 25 procent, blijkt uit exportcijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Van Bergen: 'De plaatsingsruimte in de gebieden waar tot afgelopen jaar mest naar toeging is afgenomen. De mest moet nu verder Duitsland in. Daardoor lopen de transportkosten op. Ook de regels rond de afzet van digestaat in Duitsland zijn aangescherpt.' Deels is de stroom mest verlegd naar Frankrijk. Ten opzichte van het voorjaar 2017 steeg de afzet van fosfaat naar Frankrijk met 40 procent.

'Afzet gehygiëniseerde mest geen duurzame oplossing'

Dat de mestmarkt heel makkelijk uit balans raakt is geen geheim. Maar dat de aanscherping van de Duitse mestwetgeving zo'n groot effect zou hebben, komt min of meer als een verrassing. Van Bergen: 'We wisten wel dat de aanscherping van de Duitse mestwetgeving eraan kwam. De gevolgen worden pas duidelijk als het zover is. Wil je de mestmarkt echt ontlasten, dan moet je een zo droog mogelijk product maken dat wereldwijd kan worden geëxporteerd. In onze visie is de afzet van gehygiëniseerde ruwe mest voor de lange termijn geen duurzame oplossing voor het mestoverschot.'

Hierin schuilt een deel van de oplossing. Het is niet alleen maar kommer en kwel op de mestmarkt. De export van gekorrelde mest loopt goed, volgens Jaap Uenk van Dofco International. Gedroogde mestkorrels kenmerken zich niet door een lage prijs en aanbodgestuurde productiewijze, maar juist doordat er daadwerkelijk vraag naar is.

Uenk: 'Het heeft wel veel tijd gekost om afnemers te overtuigen van de meerwaarde van mestkorrels.' Rabobank schat de jaarlijkse groei aan de bovenkant van de markt in op 15 procent per jaar. Van Bergen waarschuwt voor te snelle groei, waardoor de markt bederft.

Mestproductie Nederland neemt af

De productie van mest in Nederland neemt af. Zeker in kilo's fosfaat gemeten. De melkveestapel is al ingekrompen en ook de varkensstapel is aan de beurt.

Ligt het niet voor de hand dat de recordprijzen van dit moment de hoogste ooit blijken te zijn? Bovendien komt in 2019 in Oost-Nederland de langverwachte mestverwerkingscapaciteit van enkele honderdduizenden tonnen van de grond, als de laatste problemen met vergunningverlening zijn opgelost. Van Bergen is voorzichtig. Hij vraagt zich af welk effect de aangekondigde warme sanering van de varkenshouderij op vrijwillige basis zal hebben.

'Er is een budget van 120 miljoen euro. Hoe het precies zal uitpakken, wordt in 2019 duidelijk.' De op handen zijnde extra mestverwerkingscapaciteit in Oost-Nederland biedt volgens hem inderdaad perspectief. 'Daarnaast zien we dat afgelopen jaar een aantal mestverwerkingsinstallaties niet voor de volle 100 procent in bedrijf waren. Als de capaciteit weer volledig wordt benut, heeft dit ook een gunstig effect.'

Aankoop kunstmest

Jaap Uenk van Dofco International ergert zich aan het feit dat melkveehouders nu voor recordhoge prijzen organische rundermest van eigen bedrijf moeten afzetten en volgend voorjaar weer kunstmest moeten aankopen om de ruwvoerproductie veilig te stellen. Het tegendeel van circulaire economie en kringlooplandbouw. 'De Brusselse wetgeving rondom de Nitraatrichtlijn gaat tergend traag.'

Van Bergen beaamt dit. 'Wat de Rabobank betreft was het al lang geregeld. De pilot kunstmestvervangers, die moet aantonen of NK-concentraat een prima alternatief is voor kunstmest, draait al tien jaar.'

Oost-Nederlandse installaties bijna op gang
Mogelijk start de bouw van mestfabriek Twence in het Twentse Zenderen nog dit jaar. De bedoeling is dat hier jaarlijks 250.000 ton varkensmest wordt verwerkt tot exportwaardige fosfaat- en kaliummeststof. De restanten worden vergist voor het winnen van energie. De installatie dekt een kwart van het mestoverschot in de regio. Boeren moeten een prijs van 19 euro per kuub betalen. Ook zit er schot in de bouw van de biogasinstallatie van Agrogas in het Achterhoekse Varsseveld. De coöperatie Agrogas hoopt dat de enige bezwaarmaker haar bezwaar zal intrekken. De installatie kan 100.000 ton varkens-, runder- en geitenmest verwerken. De aanvoer is voor 95 procent gegarandeerd door boeren die 18 euro af boerderij gaan betalen voor een kuub mest. In Apeldoorn start Greenferm mogelijk nog dit jaar met mestverwerking van varkens- en rundermest. Dat is goed voor 300.000 ton mest, als alle capaciteit wordt benut.