Ammoniakmodel in kustgebieden op de schop

Het RIVM heeft een probleem. Of een uitdaging. Het is maar net hoe je het wilt noemen. Elk jaar wordt bij de meetpunten in de kustprovincies meer ammoniak gemeten dat de modellen berekenen. De marge is wel 50 procent. En waar die ammoniak vandaan komt? Het rijksinstituut weet het niet. Stikstof van zee, noemden ze het. Het is een omstreden term. Want dat die stikstof van zee komt, is twijfelachtig. Dat erkent het RIVM nu ook.

Nieuw onderzoek heeft wel een aantal gaten gedicht. Daardoor zijn de marges in het model verkleind tot 40 procent ten opzichte van de echte metingen. Dat is belangrijk, want de modellen worden gebruikt bij de vergunningaanvragen van boeren.

'Er is geen onbekende bron', stelt Marita Voogt. Zij is programmamanager Meten en Modelleren Stikstof bij het RIVM. 'We kunnen alleen niet verklaren waarom het modelresultaat dat we berekenen op basis van onze getallen veel lager is dan we meten.'

Zo komt de mysterieuze waarde 'stikstof van zee' in het spel. Het is de werkhypothese voor stikstof die wordt gemeten, maar niet met de modellen berekend kan worden. De onverklaarbare hoeveelheid stikstof van zee is nodig om de modelberekeningen te laten kloppen met de echte metingen in het veld.

Zijn de modellen dan niet goed of deugen de metingen niet? 'De metingen kloppen', beweert Voogt. 'Maar er zijn veel onzekerheden die het rekenen bemoeilijken. Wat is de uitstoothoogte? Wanneer vond de uitstoot plaats? Hoe verplaatst de ammoniak zich in de atmosfeer en hoe komt het weer naar beneden? Die vragen kunnen allemaal van invloed zijn op waarom de berekeningen voor de modellen afwijken van de werkelijkheid.'

Opening voor boeren

Partijen in de provinciale politiek dachten snel een opening te zien voor boeren en industrie. VVD en BBB in Noord-Holland reageerden vlot met vragen aan Gedeputeerde Staten. Ze willen weten of vergunningen onterecht zijn geweigerd en of ondernemers benadeeld zijn door dit foutieve stikstofmodel. Ook vragen ze of er ruimte ontstaat voor nieuwe economische ontwikkelingen en of het natuurbeleid moet worden aangepast.

Daarmee halen ze de (model)berekening en de metingen door elkaar, blijkt uit de uitleg van het RIVM. 'Afschaffen van de term ammoniak uit zee en de bijbehorende getallen in het model maakt de meetwaarden van de daadwerkelijke hoeveelheid ammoniak in de kustprovincies niet lager', zegt Voogt. 'De metingen zijn leidend en de modelberekeningen stellen we daarop bij.'

Provinciebesturen in Noord-Holland en Zuid-Holland reageren voorzichtig. Zij geven de vergunningen af die uiteindelijk gebaseerd zijn op de modellen van het RIVM. 'We hebben het Rijk langer gevraagd om duidelijkheid over de meetcorrectie die 'Ammoniak van Zee' is genoemd', verklaart Gedeputeerde Staten van Noord-Holland.

'Impact pas later duidelijk'

Volgens Gedeputeerde Staten staat al langer vast dat er geen ammoniak van zee kan komen. 'Dat dit nu wordt bevestigd is in lijn der verwachting. Het Rijk moet deze laatste wetenschappelijke kennis verwerken in het Aerius-model voordat we kunnen inschatten wat de impact is op Noord-Hollandse boeren.'

Ook Zuid-Holland ziet geen verandering komen doordat ammoniak uit zee een kleinere post is geworden in de modellen. 'De uitkomst van het onderzoek heeft voor nu geen invloed op de opgave, inspanning en plannen van Zuid-Holland', aldus het provinciebestuur. 'Voor nieuwe vergunningen is de Rendac-uitspraak die intern salderen niet toestaat veel relevanter.'

Minister Femke Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur verwacht niet dat er iets verandert aan de stikstofopgave in de kustprovincies. 'Dit laat voornamelijk zien dat er onzekerheden in het rekenmodel zitten', zei zij vorige week in De Telegraaf. 'Wij gaan vooral uit van de metingen, niet van het model.' Daarmee volgt ze in grote lijnen het RIVM.

De verbeteringen die het RIVM heeft gevonden, zijn inmiddels ook al doorgevoerd in Aerius, het berekeningssysteem dat losgelaten wordt op een bedrijf dat een natuurvergunning aanvraagt. 'Steeds als wij met onderzoek iets nieuws leren, passen wij het toe', aldus programmamanager Voogt.

Toekomst

Voogt snapt wel dat agrarisch ondernemers zich nu afvragen wat het nut is van die modellen als er zo'n grote marge in de cijfers zit. Toch zijn ze belangrijk, vindt zij. De modellen worden namelijk gebruikt voor monitoring.

Voogt: 'Je kunt zo bijvoorbeeld in grote lijnen zien welke kant het op gaat met de ammoniakuitstoot. Modellen zijn voor de toekomst en voor de plekken waar je geen meetpunten hebt. En als je iets wilt zeggen over depositie, is dit toch wel het rekenmodel. Ondanks de onzekerheden is dit het beste dat we hebben.'

Boeren in de kustprovincies die het bij een vergunningaanvraag oneens zijn met het model en zeggen: kom dan maar hier meten? Dat begrijpt Voogt goed. 'Er is een ontwikkeling naar meer bedrijfsspecifieke metingen. Daar zit wel wat in.'