Twijfels rond omwonendenonderzoek relatie geiten en longontsteking

Het is niet zozeer het eindrapport VGO-III dat tot ophef leidt, maar vooral de begeleidende brief van de ministers Fleur Agema (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Femke Wiersma (LVVN). Voor deze begeleidende brief is gevraagd wat de verhoogde kans op longontstekingen kan betekenen.

Bij de 1,5 miljoen omwonenden laten de statistieken zien dat binnen 2 kilometer van een geitenbedrijf 1.200 tot 6.600 extra longontstekingen per jaar voor kunnen komen. Dit aantal kan zorgen voor honderd tot zeshonderd ziekenhuisopnamen en twintig tot honderd extra sterfgevallen per jaar. Die cijfers gaf VGO-onderzoeker en programmaleider Joke van der Giessen van het RIVM in antwoord op vragen van de ministers.

Voor het VGO-III-rapport is opnieuw gekeken of er een verband is tussen de longontstekingen van omwonenden en dierhouderijen. Een eerder gevonden verband tussen longontstekingen en pluimveebedrijven kon niet worden bevestigd. Een verband tussen geitenhouderijen en longontstekingen is volgens Van der Giessen opnieuw aangetoond.

Het verhoogd optreden van longontsteking rond geitenhouderijen was niet maand- of seizoensgebonden, maar het hele jaar door aanwezig. Verder is er volgens het onderzoek geen verband met stof, endotoxinen, virussen of schimmels vanuit de geitenhouderij op de longontstekingen van de omwonenden.

In het tweede deel van het VGO-III-onderzoek is gekeken wat de oorzaak zou kunnen zijn van het verhoogde risico op longontsteking rond geitenbedrijven. Dit is gedaan in verschillende studies, op geitenbedrijven, bij omwonenden met en zonder longontsteking en bij geitenhouders.

Op de geitenbedrijven zijn in de stallucht 32 bacteriën aangetoond die bij de mens longontsteking kunnen veroorzaken. 23 van deze bacteriën zijn ook aangetoond in de buitenlucht rond geitenbedrijven en/of bij patiënten met een longontsteking en/of bij omwonenden zonder longontsteking en/of bij geitenhouders.

De gevonden bacteriën zijn een mogelijke verklaring van de longontstekingen, maar de onderzoekers stellen dat in geen enkel geval een oorzakelijk verband is aangetoond. Een beperking van de patiëntenstudie is dat maar 108 patiënten hebben meegedaan aan het onderzoek.

Nuttige conclusies

Voorzitter Jos Tolboom van de LTO-vakgroep Melkgeitenhouderij vindt dat er niks mis is met het VGO-rapport. 'Er is veel uitgebreid onderzoek geweest. Onderzoekers hebben goed gezocht en komen met conclusies waar we als sector wat mee kunnen.'

Dat er geen enkel oorzakelijk verband is aangetoond in het nieuwe VGO-onderzoek vindt Tolboom erg belangrijk. Hij citeert uit het rapport: 'Geen van de geteste micro-organismen werd significant vaker aangetoond bij patiënten die minder dan 2.000 meter van een geitenhouderij wonen, in vergelijking met patiënten die meer dan 2.000 meter van een geitenhouderij wonen.'

Daarnaast is in het rapport te lezen dat de microbiële samenstelling en diversiteit bij metingen aan ziekteverwekkers in neus en keelmonsters niet te zijn geassocieerd met de woonafstand tot geitenhouderijen. 'Het is mij een raadsel hoe dit kan escaleren naar de cijfers over twintig tot wel honderd doden', reageert Tolboom.

Epidemiologische studie

Volgens Van der Giessen is het aantal ziekte- en sterfgevallen niet gerelateerd aan het onderzoek naar deze patiëntenstudie. De aantallen komen volgens haar uit de epidemiologische studie die gedurende elf jaar een verband tussen geitenhouderijen en longontstekingen laat zien.

De eerste week nadat het rapport uitkwam, was Tolboom vooral bezig met de media-aandacht rond de Kamerbrief over het aantal zieken en sterfgevallen. Het blijft in zijn ogen een vreemde conclusie, omdat niet is gekeken naar sterfgevallen. Van der Giessen geeft nogmaals aan dat er gedurende elf jaar een consistente bevinding is van een verhoogd risico op longontstekingen rond geitenhouderijen en dat er dus wel een verband is. 'Laat dat de Gezondheidsraad maar concluderen', besluit Tolboom.

In het RIVM-rapport wordt de sector geadviseerd te werken aan minder bacteriën, zoals Staphylococcus aureus, in en rond stallen. Tolboom: 'We kijken al naar deze bacteriën rond uiergezondheid, wellicht kunnen we ook kijken naar de verspreiding hiervan. Als sector zijn we altijd in ontwikkeling, met dit advies willen we zeker aan de slag gaan.'