Belgisch onderzoek: selectief behandelen van mastitis kan uit

Groot voordeel van het niet inzetten van antibiotica is dat het financieel aantrekkelijk is voor de melkveehouder, stelt Lien Creytens van de Universiteit van Gent. 'Wel is belangrijk de juiste sneltest te kiezen. Sommige geven enkel grampositief of -negatief aan, andere tonen ook de ziektekiemen aan.'

Uitgebreide test

De informatie over de kiemen is volgens Creytens juist belangrijk. 'Daarmee kunnen ondernemers hun management aanpassen om het risico erop in de toekomst te verkleinen.' Een uitgebreide sneltest, zoals de Mastatest, heeft de plus dat de uitslag direct naar de veehouder wordt gemaild. Deze tester kost overigens wel 2.000 euro in aanschaf en 12 euro per test aan materiaal.

Selectief behandelen is niet schadelijk voor de bacteriologische en klinische genezing en heeft geen negatief effect op melkproductie, celgetal en kans op herhaling. Dat blijkt al uit eerder onderzoek, dat Creytens deed samen met Canadese onderzoekers. Daarbij werd het antibioticagebruik, onder andere op een Canadees proefbedrijf met duizenden koeien, tot 50 procent gereduceerd.

De Canadese schaalgrootte was mede reden om in 2022 in Vlaanderen een veldproef van twee jaar te starten bij 31 melkveehouders, aangesloten bij tien dierenartsenpraktijken. Het leverde 318 gevallen van lichte mastitis op, geschikt voor selectief droogzetten. De ernst van de besmetting werd bepaald op basis van lichaamstemperatuur van de koe tot 39,5 graden Celsius. Hieronder werd bij enkel een afwijking van melk of uier selectief drooggezet.

Volgens loting behandeld

Vervolgens werden op basis van loting dieren direct of selectief behandeld. Daarbij moest voor iedere behandeling een protocol worden gevolgd.

De onderzoekers keken naar het effect op de melkproductie en het celgetal en de klinische en bacteriologische genezing van de uier. Daarop werd 21 dagen na de behandeling een melkmonster onderzocht. Ook werd gelet op het aantal dagen dat de melk niet in de tank mag en het antibioticagebruik.

Uit de proef kwam naar voren dat er geen verschil in de melkproductie is bij de eerste zes melkmonsternames. Ook is er weinig verschil in het celgetal. 'Wel ligt het celgetal bij de selectieve behandeling met alsnog antibiotica een fractie hoger dan bij directe behandeling', constateert Creytens.

Genezing iets trager

Verder is de directe behandeling 0,3 dagen sneller in het verdwijnen van alle symptomen na behandeling. Bij de selectieve behandeling was die klinische genezing gemiddeld 3,68 dagen.

De bacteriologische genezing na 21 dagen laat ook een klein verschil zien, met 78 procent bij directe behandeling en 64 procent bij uitgesteld behandelen.

Toch pleit Creytens voor selectief behandelen. 'Het percentage antibioticagebruik bij selectief ligt op 58 procent van direct behandelen. Hier zit variatie in tussen bedrijven, omdat er ook verschillende ziektekiemen op bedrijven heersen. Verder zit bij selectief droogzetten de melk gemiddeld bijna 3 dagen eerder in de tank.'

Al met al is de investering in selectief droogzetten dus zeker de moeite waard, vindt de onderzoekster. 'Zelfs met de extra kosten voor bemonstering. In de praktijk kan dat samen met veel dierenartsen om de kosten te drukken.'

Praktijkervaring

Melkveehouder Luc Vandenholt uit Diepenbeek heeft positieve ervaringen met selectief behandelen. 'Ik deed het vooraf al, maar met wisselend succes. Als je vrijdagmiddag een test instuurde, had je op dinsdag resultaat. Met corona was het ook lastig om het monster tijdig bij de dierenarts, 15 kilometer verderop te krijgen.'

Nu brengt hij het monster zelf, of probeert het op de route van de dierenarts af te geven. 'Het voordeel van een automatisch systeem is dat je binnen 24 uur resultaat hebt. Bij de handmatige test kon het gebeuren dat de uitkomst vertraagd werd door een spoedklus van de dierenarts. Deze test stuurt ook 's nachts en in het weekend de uitslag door.'

Vandenholt blijft dan ook op deze manier werken. 'Het scheelt niet alleen geld, het is ook goed om niet onnodig antibiotica te gebruiken.'

Koudwatervrees selectief droogzetten in België

Uit een enquête onder veehouders in het kader van het onderzoek ‘On practice culture’ kwam naar voren dat 60 procent van de melkveehouders de dieren niet selectief droogzet. Omdat ze het risico op uierontsteking niet aandurven zetten deze boeren alle koeien met antibiotica droog. Droogzetters met antibiotica zijn ook gewoon te koop. Niet elke veehouder weet het celgetal en kan daarom niet gebruikmaken van deze methode. Het celgetal is nodig om te kunnen selecteren.

Lien Creytens van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Gent denkt dat de koudwatervrees mede komt doordat er onvoldoende kennis is over mogelijkheden en gevolgen van selectief droogzetten. ‘Continue kennisverspreiding is daarom een must om boeren te overtuigen.’

Wil is er wel

Uit de enquête komt naar voren dat de wil voor verminderen van antibioticagebruik er wel is. ‘Dat is de eerste stap richting gedragsverandering. De dierenarts kan daarbij een belangrijke rol spelen om veehouders te ondersteunen.’

Toch blijkt uit diezelfde enquête dat kennis niet helemaal de sleutel is. ‘Ook mensen met de juiste kennis, opinie en houding passen het niet toe. Na een toevallig eerste negatieve ervaring vallen ze snel terug naar het oude systeem’, signaleert Creytens.