'Is de stikstofuitspraak echt zo gek?'

Een dikke 25 jaar geleden begon ik als adviseur milieu en ruimtelijke ordening in de agrarische sector. Ook toen ging het over ammoniak en ammoniakreductieplannen. En er heeft reductie plaatsgevonden; de emissies zijn met zo'n 70 procent verlaagd.

Aan het begin van dit millennium brak het besef door dat ammoniak ook weleens een rol zou kunnen gaan spelen in het licht van de Europese Habitatrichtlijn. Er was echter nog geen adequaat vergunningenstelsel. In die tijd werd de basis gelegd voor de huidige jurisprudentie over stikstof. Veelal was de wetgeving die tot stand kwam reactief.

Zo'n reactie was het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dat leidde weer tot nieuwe jurisprudentie in 2019 waarmee het PAS en PAS-meldingen oud papier werden. Onder druk van jurisprudentie zijn stikstofdoelen in de wet terechtgekomen die op 1 juli 2021 in werking is getreden. Wat bij de vaststelling van die wet is vergeten, is te kijken naar de haalbaarheid van die doelen.

Over die stikstofdoelen gaat de uitspraak van 22 januari. De rechter constateert dat de staat zichzelf doelen heeft gesteld en dat die niet worden gehaald. Het oordeel van de rechter dat de staat 'onrechtmatig' handelt is dan ook logisch. De rechter constateert daarnaast dat de inspanningen van het huidige kabinet tot nu toe onder de maat zijn. In dat licht is de uitspraak volstrekt verklaarbaar. Overigens stelt de rechter ook dat er geen bewijs is dat de natuur op omvallen staat.

Anders dan de uitspraak van de Raad van State van 18 december over intern salderen, heeft de uitspraak op 22 januari geen directe gevolgen voor agrarische bedrijven. De rechter zet alleen een dikke streep onder een wet die in 2021 is vastgesteld. Toen heeft de politiek de milieuactivisten feitelijk een knuppel in handen gegeven waarmee Greenpeace nu deze slag slaat. Natuurlijk zet de rechter in de uitspraak de zaak wel op scherp. De staat moet dringend handelen en het is de vraag welke afslag nu wordt gekozen.

Deel van de oplossing

Tijdens gesprekken aan de keukentafel merk ik dat veehouders hun uiterste best doen om (stikstof)emissies te beperken. Dat kan ook, zo bleek onlangs nog uit een rapport van Wageningen University & Research. Een afslag waarbij de landbouw onderdeel is van de oplossing van het probleem is dus mogelijk.

Een robuust vergunningensysteem is een voorwaarde om stappen te kunnen zetten. Zonder vergunning mag je zelfs geen verandering doorvoeren die tot minder emissies leidt. En daar wringt de schoen. Vergunningenverlening ligt al tijden stil. Het is urgent dat overheden eerst dat slot openbreken. Doelsturing kan daar een grote rol in spelen.

Als veehouder is het van belang te kijken hoe je kunt bijdragen aan emissiereductie. Maak de overheid ook duidelijk dat je staat te trappelen om onderdeel te zijn van de oplossing. En blijf vergunningaanvragen indienen. Als die stroom opdroogt, vervalt voor het bevoegd gezag de urgentie om met oplossingen te komen voor het slot dat is ontstaan.

Zo bezien is de uitspraak van 22 januari misschien zelfs positief te duiden. Mits de staat nu de juiste daadkracht laat zien. De plannen die de minister vrijdag heeft gepresenteerd zijn veelbelovend. Het kabinet moet ze nu omzetten in degelijke wet- en regelgeving.