Aaltjes zijn lastig te beheersen in peen

Wortelknobbelaaltjes, wortellesieaaltjes, stengelaaltjes en vrijlevende aaltjes komen allemaal voor op peenpercelen en kunnen allemaal schade veroorzaken, meldt Visser. Hij was vorige week uitgenodigd om tijdens de Themadag Peen van Landbouwbeurs Noord- en Centraal-Nederland in het Flevolandse Emmeloord iets te vertellen over de mogelijkheden van peenteelt zonder aaltjesschade.

Volgens Visser is de beheersing van aaltjes in peen een lastige opgave en is een volledige bestrijding met de huidige mogelijkheden een utopie. 'Niet in de laatste plaats komt dit omdat aaltjes peen vaak een lekker gewas vinden en ook omdat er vrij veel verschillende soorten aaltjes in het gewas zijn te vinden', zegt de onderzoeker. Aaltjes zorgen in peen onder meer voor misvormingen, afgestompte wortels, vertakte pennen en vlekken en bobbeltjes op de huid van de peen.

De mogelijkheden van een systematische aanpak van aaltjes in peen behandelde Visser in Emmeloord aan de hand van de pijlers in het Integrated Crop Management (ICM)-schema. Voorafgaand is het van belang dat peentelers weten welke aaltjes de schade in hun gewas veroorzaken. Daarvoor kunnen zij grondmonsters laten analyseren, de schade opnemen van voorgaande oogsten of een biotoets laten uitvoeren met gevoelige gewassen.

Belangrijkste pijler

De eerste pijler in het beheersingsschema is de gewasrotatie ofwel de gewasdiversiteit in ruimte en tijd. Dit is meteen de belangrijkste pijler in de strijd tegen de aaltjes, verklaart de onderzoeker. 'In peen komen veelal polyfage aaltjessoorten voor. Het betekent dat ze veel waardplanten hebben en daarmee ook dat verruiming van het bouwplan meestal niet erg effectief is. Belangrijk is wel om voorafgaand aan peen een niet-waard als voorvrucht te kiezen om in elk geval met een lage plaagdruk te beginnen.'

Peentelers kunnen voor het zoeken naar geschikte voorvruchten gebruikmaken van het aaltjesschema op de website van Best4Soil. Daarin staat per aaltjessoort welke gewassen het meeste risico lopen voor schade en ook op welke gewassen de populaties zich het meest vermeerderen of juist actief afnemen. Naast de gangbare akkerbouwgewassen is voor peentelers de keuze van de groenbemesters ook van belang in relatie tot een goede beheersingsstrategie.

Voor de wortelknobbelaaltjes Meloidogyne (M.) chitwoodi en M.fallax laat Visser via het aaltjesschema zien dat aardappelen en suikerbieten slechte voorvruchten zijn. Bij suikerbieten maakt hij de opmerking dat er tegenwoordig resistente rassen beschikbaar zijn, die de druk van dit soort aaltjes behoorlijk verlagen. De populatie van M.hapla neemt behoorlijk af en daarmee de kans op schade in peen als er voorafgaand grassen of granen worden geteeld.

Schade op zand

Alle akkerbouwgewassen zijn goede waardplanten voor Pratylenchus penetrans. Voor wat betreft de vermeerdering lijken suikerbieten nog relatief gunstig. Maar in de rotatie is de druk van dit wortellesieaaltje lastig laag te houden. Hetzelfde geldt voor de vrijlevende aaltjes onder de noemer trichodoriden. Dit betreft een groot aantal soorten die vooral schade geven op het zand. In de meeste gevallen is nog weinig bekend over de waardplantstatus.

De keuze van de juiste groenbemester noemt Visser essentieel in relatie tot de aaltjes. Als voorbeeld neemt hij M.chitwoodi waarvan de druk kan worden beperkt door bladrammenas voorafgaand aan peen te telen. Het effect van gele mosterd is minder. Japanse haver geeft juist veel vermeerdering van dit probleemaaltje. 'Voor Pratylenchus penetrans is tagetes een ideaal vanggewas, maar dan wel voor augustus gezaaid', zegt de onderzoeker.

In het ICM-schema vormen rassenkeuze en teeltmethode de tweede pijler. Wat rassen betreft biedt peen nog geen oplossingen, omdat er nog geen resistenties bekend zijn en dus ook niet ingekruist. In de teelt kan het zaaimoment een maand of anderhalve maand uitstellen zorgen voor minder aantastingen in peen. Visser laat daarvan onderzoeksresultaten zien met M.fallax en drie zaaidata vanaf half april tot begin juni. Hogere zaaidichtheden geven soms minder schade bij trichodoriden.

Onvoldoende bedrijfszeker

De derde pijler bodembeheer geeft weinig handvatten voor de peenteler, stelt Visser. Compost toedienen acht hij onvoldoende bedrijfszeker. Dat geldt ook voor het waterpeil laten zakken met het idee dat vooral vrijlevende aaltjes dan mee zakken. 'Bedrijfshygiëne is altijd belangrijk. Dat geldt voor aaltjesbesmettingen voorkomen. Het is niet verstandig om bijvoorbeeld tarragrond klakkeloos uit te rijden op percelen waar opnieuw peen wordt geteeld', merkt de onderzoeker op.

Gerichte bestrijding als vierde pijler geeft ook weinig effectieve maatregelen tegen aaltjes. Anaerobe grondontsmetting door percelen af te dekken met folie of via inundatie onder water zetten, zijn dure oplossingen die niet voor alle aaltjes werken. Als bestrijdingsmiddelen zijn Velum Prime en Nemguard te gebruiken. Visser: 'Maar voor beide middelen geldt dat er in peen weinig ervaring mee is en ook dat het geen een-op-een vervangers voor Vydate zijn.'

De slotconclusie van de onderzoeker is dat peentelers vooral in hun rotatie op een slimme manier moeten proberen om de aaltjesdruk laag te houden. Voor sommige aaltjes, zoals de trichodoriden, is dat lastig en zijn bovendien aanvullende maatregelen weinig effectief. Visser: 'Een algemene maatregel die altijd effect heeft, is te streven naar een sterk en vitaal gewas met voldoende weerstand. Het is daarvoor belangrijk om zoveel mogelijk te zaaien onder gunstige omstandigheden voor een gezonde start met een vlotte ontwikkeling.'