Duitse verkiezingen: met wie gaan christendemocraten regeren?

De regering van bondskanselier Olaf Scholz trad in 2021 aan met een ambitieus verduurzamingsprogramma. Het beloofde de omwenteling naar een klimaatneutrale economie en samenleving te versnellen. De oorlog in Oekraïne, met als gevolg stijgende energieprijzen, gooide roet in het eten.

Aan de Duitse stoplichtcoalitie van SDP, FDP en de Groenen kwam in november vorig jaar een einde. Reden was het ontslag door Scholz van FDP-minister van Financiën Christian Lindner. Die wilde in plaats van bezuinigen de schuldenlast laten oplopen. Andere FDP-ministers stapten vervolgens ook op, waardoor het kabinet viel.

De relatie tussen de Duitse boeren en het progressieve kabinet was van meet af aan een ingewikkelde. Het plan om de belastingvrijstelling op landbouwdiesel te schrappen, leidde in januari 2024 tot een week met grote landelijke boerenprotesten.

Het vertrouwen tussen boeren en Scholz is nooit meer helemaal hersteld. Het uiteenvallen van coalitie tussen de sociaaldemocratische SPD, Groenen en liberale FDP werd in een onderzoek van vakblad TopAgrar door 83 procent van de ondervraagde agrariërs toegejuicht.

Net als in Nederland is immigratie tijdens de Duitse verkiezingen een groot vraagstuk. Door de opmars van het extreemrechtse AfD is dit tot het verkiezingsthema van 2025 verheven. Deze partij is ook fel tegen de energietransitie die volgens haar de Duitse economie heeft ondermijnd. Naast de aversie tegen wind- en zonne-energie wil AfD de marktpositie van boeren verbeteren met meer regie op marktprijzen. Daarnaast wil ze de dierlijke productie en afzet uit de veehouderij regionaliseren.

'Bureaucratische burn-out'

Alle partijen willen de administratieve lasten voor het bedrijfsleven verlagen. De FDP omschrijft het als de 'bureaucratische burn-out' waarin het land is beland. De liberalen willen onder meer investeren in nieuwe technologieën die boeren hierin ondersteunen.

Daarnaast wil de FDP vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid meer geld laten vloeien naar maatregelen die natuur, klimaat en milieu beschermen. De Groenen willen ook de voedselproductie regionaliseren en de duurzame landbouw meer promoten. Daarnaast mikt deze partij op een forse vermindering van het gebruik van chemische gewasbescherming en de veehouderij moet de stalsystemen aanpassen aan het dier.

Opvolging en mestwetgeving

CDU/CSU, die vooroploopt in de peilingen, wil aandacht voor bedrijfsopvolging en de ingewikkelde mestwetgeving inruilen voor een stoffenbalans. Discussies die ook in Nederland spelen.

Die Linke kan een rol gaan spelen in de coalitievorming. Deze partij staat scherper in het landbouwdebat. De partij wil een 'agrarische ommekeer' en een sociaalecologische landbouwtransitie die het klimaat en de natuur beschermt en dierenwelzijn hoog in het vaandel heeft. Zo moet er een onafhankelijke landelijke Commissaris voor Dierenwelzijn komen.

Een stapje verder gaat BSW, een afsplitsing van Die Linke rond de persoon van Sahra Wagenknecht. Deze jonge partij gooide in het oosten van Duitsland hoge ogen tijdens de deelstaatverkiezingen. Het meest opvallende standpunt hier is dat de landbouw vooral de binnenlandse voedselvoorziening moet dienen.

Fel protest

De verkiezingen moeten de doorbraak worden van Friedrich Merz, kanselierskandidaat en lijsttrekker van de christendemocratische CDU/CSU. In opiniepeilingen staat hij op 32 procent van de stemmen, AfD op 21. Merz sluit een coalitie met AfD-leider Alice Weidel uit, na fel protest na een samenwerking met de extreemrechtse partij in de Bondsdag. Merz lonkte daarna tijdens een tv-debat naar centrumlinks.

Een coalitie met de liberale FDP en de nieuwe BSW zit er waarschijnlijk niet in. Zij zitten in de peilingen onder de kiesdrempel van 5 procent. Al scheelt het voor Wagenknechts partij maar een half procent. Als FDP en BSW geen zetels halen, zijn er meer zetels te verdelen voor de andere partijen. Dan is een tweepartijencoalitie van CDU/CSU en SPD of CDU/CSU en de Groenen mogelijk.