Opgave rond doelsturing is ook groot bij boer-aan-het-roer

Bij doelsturing komt populair gezegd de boer weer aan het roer. In plaats van middelvoorschriften die van bovenaf worden opgelegd – en die voorschrijven hoe de boer zijn vak moet uitoefenen – krijgen agrarisch ondernemers voor hun regio gebiedsspecifieke (milieu)doelen voorgeschreven. Hoe ze die behalen, is aan hen. Als ze deze niet halen, volgen sancties.

Doelsturing wordt daarmee een grote stelselwijziging in het Nederlandse landbouwbeleid, zei de landbouwminister tijdens een Kamerdebat. Dat niet elke boer meteen staat te juichen, begrijpt Wiersma. 'Maar het is wel onderdeel van waar we naartoe moeten met onze prachtige landbouw.'

De steun voor de koerswijziging groeit in de Tweede Kamer. Leden van de landbouwcommissie die recent afreisden naar de Grüne Woche in Berlijn keerden begeesterd terug over een Duits voorbeeld van doelsturing. De 'Stoffstrombilanz' is daar in 2018 van kracht geworden en verplicht agrarisch ondernemers de nutriëntenstromen op hun bedrijf transparant en controleerbaar in kaart te brengen.

Het Duitse voorbeeld, ondersteund door de milieubeweging daar, maakt dat Kamerlid Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) ook enthousiast wordt over doelsturing in Nederland. Wel stelde ze de minister een belangrijke vraag: 'Zetten we het in om problemen op te lossen of om de problemen bij de boeren neer te leggen?' Volgens haar kan het voor boeren op zandgrond het einde van uitspoelingsgevoelige teelten betekenen.

Eline Vedder (CDA) voorziet problemen in de uitrol van doelsturing als er niet intensief wordt samengewerkt met de verschillende land- en tuinbouwsectoren. 'En dat kan alleen met een soort productschap 2.0. Als we het hier in Den Haag gaan uitvinden, wordt het een puinhoop.' Ook NSC zit voor het bouwen aan doelsturing aan een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (PBO) te denken waarin overheid en praktijk samenwerken. 'Dan ga je sneller vooruit', aldus Kamerlid Harm Holman.

Stabiel beleid

Voor ChristenUnie is het van belang dat er stabiel beleid komt waar een boer tien tot vijftien jaar lang op kan bouwen, zegt Pieter Grinwis. 'Behandel een boer als een ondernemer die wat kan en die je daarop kunt afrekenen.'

Thom van Campen (VVD) vindt dat Nederland moet bouwen aan een 'landbouwpolder' waar overheid en bedrijfsleven elkaar ontmoeten. Hij noemt doelsturing het 'toverwoord van 2025', maar geeft daarbij een waarschuwing af. 'Johan Remkes zei het al: niet alles kan overal.'

Minister Wiersma ziet in de melkveehouderij initiatieven die vrij snel van start kunnen gaan. Wellicht dit jaar al. Met de akkerbouw lopen gesprekken. Zo wil bijvoorbeeld Brancheorganisatie Akkerbouw er snel mee aan de slag.

'Doelsturing is een grote stelselstap die meer recht doet aan de praktijk', zegt Wiersma. Voor boeren maakte het inzichtelijk waar ze, gezien hun locatie, aan moeten voldoen en 'hoe ze daar met hun vakmanschap en kennis een bijdrage aan kunnen leveren'.

Mogelijkheden uitgewerkt

Van vier onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) – Wim de Vries, Gerard Ros, Roel Jongeneel en Martin van Ittersum – verscheen deze week een praktisch ingestoken boekje over de mogelijkheden van doelsturing. De Wageningse onderzoekers komen tot vier varianten: inspanningsdoelsturing, prestatiedoelsturing, normerende sturing en normeren en beprijzen. De ene variant vraagt om meer verplichtingen dan de andere.

De onderzoekers geven verschillende methoden voor hoe de landelijke doelen kunnen worden vertaald naar bedrijfsdoelen. Overheid en landbouw kunnen hier gezamenlijk een keuze in maken. In alle gevallen stelt de wetgever de grenswaarden vast van de uitstoot van ammoniak, broeikasgassen en nitraat. Boeren moeten daaronder blijven. De grondgebonden landbouw krijgt opgaven per hectare, de intensieve veehouderij per dier.