Landbouwbeleid versimpelen is niet zo eenvoudig

Dat de regeldruk in de landbouw enorm hoog is, is bekend. De klacht is ook doorgedrongen tot de Tweede Kamer. De landbouwcommissie daar hield vorige week een rondetafelgesprek over de uitvoerbaarheid van het landbouwbeleid.

Kamerleden hoorden van boerenorganisaties, een adviesbureau, onderzoekers en uitvoeringsinstanties waar boeren tegenaan lopen en waar mogelijke oplossingen liggen. De parlementariërs moesten ook de hand in eigen boezem steken.

Frustraties

'We doen suggesties, praten mee over het landbouwakkoord en convenanten, maar we zien bar weinig terug van onze inbreng', verwoordt NMV-bestuurder Jeroen van Maanen zijn frustraties. 'Als we het hebben over het verbeteren van de waterkwaliteit, dan moeten we stoppen met krimpen van de melkveehouderij. Want daarvoor komen teelten in de plaats met meer uitspoeling', houdt hij de Kamerleden voor.

Tijdens het rondetafelgesprek werd er vaak verwezen naar het rommelige verloop van 2023. De invoering van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid met ecoregelingen viel samen met het begin van het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn. Voor het eerste moesten er bufferstroken en landschapselementen worden ingetekend.

Gecombineerde opgave

Veel boeren kwamen er bij het invullen van Gecombineerde opgave niet uit. Ze riepen de hulp in van bedrijfsadviseurs die lang niet alle ondernemers konden helpen. Landbouwminister Piet Adema zag zich genoodzaakt de deadline voor de jaarlijkse Gecombineerde opgaveronde uit te stellen.

'Ik heb de Gecombineerde opgave altijd zelf kunnen invullen, maar vorig jaar heb ik het mijn adviseur laten doen. Voor het eerst durfde ik het zelf niet', zegt waarnemend voorzitter Dirk Bruins van LTO Nederland.

Meer percelen intekenen

In zijn opgave moest de bestuurder en melkveehouder opeens 170 percelen intekenen in plaats van de gebruikelijke 30. Een gevolg van de opgave van landschapselementen, nodig voor de ecoregelingen.

Bruins en Van Maanen zeggen het allebei: in de relatie met de overheid hebben vakmanschap en vertrouwen plaatsgemaakt voor juridische borgbaarheid en wantrouwen. Wat steekt, is dat die houding van de overheid goede doelstellingen in de weg staat.

Samenwerken lastiger

Bruins noemt zijn jarenlange samenwerking met een akkerbouwer die boekhoudkundig gezien steeds lastiger wordt. 'Waarom kunnen niet twee boeren verantwoordelijk zijn voor hetzelfde stuk grond? Daarvoor is nu zo'n papierwinkel nodig dat de motivatie om samen te werken verdwijnt. Laat ze allebei een vinkje in het systeem van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) zetten, zodat ze daar allebei op kunnen worden aangesproken.'

NAJK-voorzitter Roy Meijer ziet in het afschaffen van de productschappen het begin van de 'chaos' in de regelgeving. 'Er is geen orgaan meer dat meebeslist over hoe beleid is uit te voeren en te controleren. Er is geen overleg meer tussen praktijk en kennisinstellingen. Dat was allemaal niet meer nodig. Boeren zien nu dat ze op dossier A naar links moeten en op dossier B naar rechts.'

Visie ontbreekt

Het ontbreekt Nederland en de Europese Unie aan een visie op de landbouw, zegt Meijer die in dit licht het voor boeren onbegrijpelijke verlies van de derogatie noemt. 'Willen ze meer organische stof in de bodem om CO2 op te slaan of willen ze geen dierlijke mest meer?'

De herinvoering van een productschap 2.0 om de samenwerking tussen overheid, praktijk en onderwijs te herstellen, kan op steun rekenen van CDA-Kamerlid Eline Vedder, evenals de oproep van bedrijfsadviseurs om eerder te worden betrokken bij het opstellen van nieuwe regelgeving.

Adviseur voor adviseurs

'Het is zo complex geworden dat advies geven soms onmogelijk is', zegt Maarten Hiddink van ComponentAgro. Dit bedrijf vertaalt regel- en wetgeving naar een softwarepakket waarmee bedrijfsadviseurs de boer op kunnen. Daarnaast biedt het een kennisbank waaruit zij kunnen putten.

Dat er dus een adviesbureau is voor adviesbureaus zorgt tijdens het rondetafelgesprek voor hilariteit, maar laat volgens Hiddink zien hoe ingewikkeld het is. 'Binnen regelgeving wordt soms naar andere regels verwezen zonder dat goed wordt gekeken wat het effect is en of het wel een doel dient.'

Tweewekelijks overleg met RVO

Bestuurslid Hans de Bie van de Vereniging van accountants- en belastingadviesbureaus stelt voor om de aanbieders van agrarisch advies eerder in het beleidsproces te betrekken. 'We hebben tweewekelijks overleg met RVO en daarmee bereiken we best veel. Ook zitten we bij het ministerie aan tafel over de uitvoerbaarheid van beleid, maar dan is het beleid al gemaakt.'

Tijdens het rondetafelgesprek wordt ook gewezen op de verantwoordelijkheid van de politiek en de Tweede Kamerleden zelf. Voor consistentie in het beleid en het voorkomen van stapeling van regels draagt ook de Haagse politiek verantwoordelijkheid. Vaak worden er moties ingediend en aangenomen die pleiten voor uitzonderingen en maatwerk. Juist dat is vaak een complicerende factor, zegt De Bie.

BBB-Kamerlid Cor Pierik neemt die waarschuwing ter harte. 'Als het op het boerenerf niet is uit te leggen, dan verliest de politiek het vertrouwen van de boer. Dat zie we nu met de gevolgen van het verlies van de derogatie.'