'Doelsturing, wat als je het rigoureus aanpakt?'

Column Politiek Nico Bouwman 17 dec 2024 om 11:00uur

Bij het schrijven van deze column heb ik besloten de lat voor mezelf hoog te leggen. Ik ga het namelijk hebben over doelsturing. Over wat? Ja, doelsturing. Het nieuwe kabinet-Schoof kwam ermee op de proppen. Erg concreet is het tot op heden helaas nog niet. Daarom doe ik een poging de voor- en nadelen scherp op een rij te zetten, zonder dat u in slaap valt door wollige ambtelijke taal.

%27Doelsturing%2C+wat+als+je+het+rigoureus+aanpakt%3F%27

Veehouders rijden mest op hun land uit. Dat is noodzakelijk om gras goed te laten groeien. Te veel mest is niet goed. Net zoals bijna alles waar 'te' voor staat. In mest zit onder meer nitraat. Nitraat dat niet door planten wordt opgenomen, wordt door bacteriën in de bodem afgebroken en spoelt uit naar het grondwater of belandt direct in het oppervlaktewater. Door een teveel aan nitraat kan grondwater onbruikbaar worden als bron voor drinkwater.

Wanneer je als overheid besluit te voorkomen dat er teveel nitraat in het water terechtkomt, kun je dat op verschillende manieren aanpakken. We kennen nu vooral middelsturing. De overheid schrijft tot in detail voor wanneer je mest mag uitrijden (niet in de winter), hoe je dat mag doen (via sleufjes in de grond), hoeveel mest je mag uitrijden, et cetera.

Landbouwminister Femke Wiersma wil graag toe naar doelsturing. In plaats van dat precies wordt voorgeschreven hoe je met mest om moet gaan, word de ondernemer afgerekend op een doel. Dat klinkt heel sympathiek. Het komt echter vooral op de uitwerking van het plan aan. Hoe ga je dat doen?

Misschien is de nitraat die in de sloot gemeten is, wel afkomstig van de buurman

Nico Bouwman, advocaat agrarisch recht

Stel, we zetten de nitraatnorm vast op 50 milligram per liter voor grond- en oppervlaktewater. Dat wordt vanaf nu het doel. We kijken niet meer naar wanneer, hoe of hoeveel mest een veehouder uitrijdt en de veehouder hoeft geen uitgebreide mestboekhouding meer bij te houden. Nee, de veehouder wordt alleen op het doel afgerekend: onder de nitraatnorm blijven.

De vraag is dan hoe ga je dat controleren? En wat is de sanctie? Stel, eens per jaar komt een controleur het grond- en slootwater onder respectievelijk naast de percelen van de veehouder controleren. Helaas zit het nitraatgehalte boven de norm. De boer krijgt een boete opgelegd. Dit is de meest rigoureuze methode.

Het voordeel is duidelijk: de boer heeft veel meer vrijheid en hoeft veel minder administratie bij te houden. Het nadeel toont zich ook: misschien is de nitraat die in de sloot gemeten is, wel afkomstig van de buurman. Lijkt u dit wat?

Deze column is onderdeel van een serie. Dit was het eerste deel.