'Het weggeven van boerengeld door BBB is een blamage'

Lageweg (73) was in 2017 medeoprichter van de Transitiecoalitie Voedsel. Als directeur-bestuurder schoof hij regelmatig aan bij gesprekken met sectororganisaties en het landbouwministerie.

Eigenlijk ben ik woedend, want er is echt reden tot grote zorg; een heldere visie ontbreekt volledig

Willem Lageweg, directeur Transitiecoalitie Voedsel

Het landbouwbeleid van het huidige kabinet baart Lageweg zorgen. 'Eigenlijk ben ik woedend, want er is echt reden tot grote zorg. Een totaalaanpak vanuit een heldere visie ontbreekt volledig.' Desondanks wordt dit geen negatief interview over de landbouw, want Lageweg ziet mooie ontwikkelingen. 'Het echte leiderschap ligt bij de boeren die samenwerken in de gebiedscollectieven.'

Eerst even naar die langetermijnmentaliteit. Heeft u voldoende bereikt?

'Ik kan in cynisme vervallen en 'nee' zeggen, maar ik zeg 'ja'. Wanneer je werkt aan een systeemverandering, dan weet je dat dat twintig jaar kost. Dan gaat het een poosje goed en dan komt er iets dat de vooruitgang doet stagneren. Een energiecrisis of groot verzet, in een rechte lijn loopt het nooit.

'Maar het proces is niet structureel stilgevallen. De vernieuwing van onderop zet door. Grote partijen gaan zich roeren en komen met nieuwe initiatieven. Banken en beleggingsfondsen stellen steeds vaker duurzaamheidsdoelen. Ingegeven door Europese Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Deze verordening vraagt van grote bedrijven hun duurzaamheidsinspanningen in kaart te brengen. Het effect zie je onder meer bij investeringen die vrijkomen voor verduurzaming.'

Gaan die grote partijen zich nadrukkelijker bemoeien met de verduurzaming van de landbouw?

'Jazeker, bijvoorbeeld vanuit risicomanagement. Droogte en de zware regenval die we onlangs zagen in delen van Europa, worden door bedrijven als Unilever, Danone en Heineken gezien als een risico bij de teelt van grondstoffen.

'Banken en toezichthouders gaan bedrijven vragen naar hun risicobeleid op het gebied van klimaat en dat zal worden uitgebreid naar biodiversiteit. Ik verwacht dat bodembeheer in de toekomst een rol speelt bij een financieringsaanvraag door boeren.'

Maar zal de politiek hier wel in meegaan?

'Dat is een issue. Maar uit de Europese strategische dialoog over de toekomst van de landbouw komt dit verhaal ook naar voren. Het was verrassend dat dat zo breed werd gedragen. Dat is de opdracht aan de nieuwe landbouwcommissaris en minister Wiersma.'

Minister Femke Wiersma wil niet langer spreken van een landbouwtransitie.

'De transitie zal onverminderd doorzetten. Dat is mijn boodschap aan de minister. Het tempo ligt nu misschien wat lager, maar het is niet zo dat er nu niets gebeurt. Er zijn boeren die het allang doen. Er is voldoende veranderkracht in de samenleving om dit te realiseren.

'Dat BBB zo'n 15 miljard euro aan boerengeld heeft weggegeven, is een blamage. Dit kabinet verkoopt knollen voor citroenen. Als je beweert dat we in Brussel de derogatie terug kunnen krijgen, dan ontken je de urgentie van het probleem. BBB wil het vertrouwen van de boeren in de overheid herstellen. Daarin hebben ze mijn steun. Maar als ik kijk naar de keuzes die ze maken, dan denk ik niet dat ze daarmee de sector dienen. Het is weer zoeken naar geitenpaadjes. Het gokken op een nieuwe derogatie wordt een drama, vrees ik.'

De verdeeldheid over de toekomst van de landbouw lijkt alleen maar toe te nemen.

'De hele samenleving leeft in bubbels en in frames. Stad, platteland, jong, oud, allochtoon, autochtoon. We stoppen mensen in hokjes, waardoor het goede gesprek niet tot stand komt. Dat is in de landbouw ook het geval.

'De laatste jaren is de georganiseerde landbouw, waaronder ook LTO Nederland, steeds meer gegijzeld door opvattingen van een militante minderheid. Daardoor is de sector kopschuw geworden om het gesprek aan te gaan over alternatieve voorstellen.

'Wij steunden het voorstel van de TAPP-coalitie voor een heffing op vlees om dat geld vervolgens in een pot te stoppen waaruit boeren de verduurzaming van hun bedrijf kunnen betalen. Het ging om een serieus bedrag van 600 miljoen euro. Maar ik voelde dat er met achterdocht of wantrouwen naar ons werd gekeken.'

Waar komt die achterdocht volgens u vandaan?

'Dan worden we geframed als actievoerende stedelingen met wie boeren niet moeten praten. Het is het deel van de achterban dat niets moet hebben van de mening van de buitenwacht en vasthoudt aan 'baas op eigen erf'. Ik kreeg zelf ook het verwijt van kopstukken uit de sector: waar ik me mee bemoeide.

'Ik doe dit vanuit liefde voor de sector. Ik ben erin opgegroeid en geschoold, heb er in mijn Rabobanktijd in gewerkt en heb er veel vrienden gemaakt. Ik ben echt onderdeel van deze wereld.'

En dan nu de vraag waarom u in gebiedscollectieven het leiderschap van de sector ziet?

'Ik ben een sterk pleitbezorger voor de gebiedscollectieven. Kijk naar het Markemodel in de Achterhoek, de Duinboeren, Wij.land en de Noordelijke Friese Wouden. Het zijn allemaal boeren die samen laten zien dat je wat kunt doen aan emissiereductie en biodiversiteitsherstel. Het zijn gangmakers. Ze hebben de keten eromheen georganiseerd, beloningen geregeld. Soms samen met Rabobank, waterschappen et cetera. Het is een soort microkosmos, een gebied waarin ze de krachten bundelen. Dat soort aanpakken, daar moeten we het van hebben.

'Ik snap niet waarom LTO niet veel nadrukkelijker deze gebiedsgerichte aanpak ondersteunt. Hiermee komt de boer veel meer aan het roer dan bij de focus op sector- en ketenoptimalisatie.'