Verrassingen in bodem bij meten verzilting

De zoutgehalten variëren enorm en lijken sterk afhankelijk van zowel de weersomstandigheden, drainage, mate van beregening als het omliggende waterpeil. Maar ondanks dat soms veel zouten en mineralen in de bodem zijn gevonden, blijken de gewassen en bodemstructuur er nog nauwelijks onder te lijden.

Toch is verzilting voor boeren in de kuststreek geen ver-van-mijn-bedshow meer, waarschuwt praktijkcoach en onderzoeker Arjen de Vos van Salta. Hij verwijst naar de situatie in andere delen van de wereld waar onder gelijksoortige omstandigheden wordt geboerd. 'Nederland zegt dat er geen probleem is, de grote vraag is of dat zo is. Dat is dan ook precies de reden dat wij zijn gaan meten.'

Er zijn ook in Nederland wel degelijk verziltingsverschijnselen. Zo hebben boeren op Texel op delen van hun land akkerranden ingezaaid waar het te zout is voor gewone teelten. Minou Hegge, Salta-praktijkcoach in Groningen, laat foto's zien van een aardappelperceel waar het loof halverwege de zomer al geheel plat ligt. 'Is het verdroging of verzilting? Vaak is het een combinatie van die twee. Het vocht verdampt en het zout blijft achter.'

Omdat dit het eerste jaar is dat Salta onderzoek doet in en rond het Waddengebied is nog geen trend aan te wijzen. En er is behoefte aan uitbreiding naar andere verziltingsgevoelige locaties, zoals in Zuid-Holland, Zeeland en Flevoland.

Dat meer meetgegevens nodig zijn staat volgens Tjeerd Hoekstra, praktijkcoach in Friesland, buiten kijf. 'Vorig teeltseizoen was er geen droogte. Toch maten we in de zomer op een locatie heel gevarieerde zoutgehaltes. In september was dat 1,6 tot 6,2 decisiemens per meter.' Vooral het laatste gehalte is volgens hem erg hoog, met een negatief effect op de meeste gewassen.

'Onze metingen suggereerden ook dat een hoger waterpeil in de sloot zorgt voor meer zout op het perceel. Kortom, maatwerk is vereist', benadrukt de praktijkcoach.

Alert zijn

Hoekstra wijst erop dat boeren wel degelijk alert moeten zijn bij het beregenen van zoutgevoelige gewassen, zoals uien. 'Uien hebben water nodig, dan kun je liever de bodem nat houden tegen het indampen.' Bij suikerbieten komt dat minder nauw, stelt hij. 'Dat gewas neemt zout op. Maar ook het bemonsterde perceel met uien kreeg zo'n 263 kilo natrium te verwerken, terwijl er aan het gewas nauwelijks wat te zien was.'

Met de bodemschade lijkt het nog mee te vallen, weet Hoekstra te melden. 'Alhoewel op een aantal locaties behoorlijk hoge zoutconcentraties zijn gemeten, lijkt dit nog geen negatief effect te hebben op de bodemstructuur.'

Intussen neemt de onzekerheid toe bij boeren over hoe om te gaan met een mogelijk verziltingsprobleem. Welke afwegingen maak je om hierop in te spelen, wat kun je eraan doen? Hoe kun je op een goede manier omgaan met verzilting zodat dit niet te veel opbrengst kost? Wel of geen electric conductivity (EC) meten, wanneer dan nog wel of niet beregenen, met druppelirrigatie of via een boom en met welke EC? Of moet je het gewas juist droger laten staan?

Ervaring en gevoel

De coaches krijgen deze vragen steeds vaker voorgelegd. 'Er is niet alleen nog werk te doen op het veld om inzicht te krijgen in de mate van verzilting. Boeren moeten er ook nog een stukje ervaring en gevoel bij krijgen', stelt Hegge vast.

Boeren langs de kust hebben perspectief nodig voor meerdere jaren, vindt Hegge. 'We proberen ondernemers handvatten te geven zodat ze beter beslissingen kunnen maken. Dat moet vooral gebeuren op basis van metingen.'