'Komend jaar drie Herenboerderijen erbij in Overijssel en Drenthe'

Het aantal nieuwe herenboerderijen groeit snel, stelt Bert Rietman uit het Overijsselse Kampen vast. Rietman is voorzitter van Herenboeren Kampen en werkt daarnaast voor Herenboeren Nederland. Zo begeleidt hij een initiatief in Meppel-Steenwijk en is hij betrokken bij een mogelijke herenboerderij in Zwolle.

Als voormalig projectleider in het agrarisch onderwijs probeert Rietman een brug te slaan tussen betrokken burgers en de boerenpraktijk. 'In het begin was het makkelijker gronden te vinden waarop we in pacht konden gaan boeren. Inmiddels zijn grondeigenaren terughoudender geworden, mede door de onzekerheid in de landbouw.'

Voor 2026

Toch gaat het volgens de oud-onderwijsman lukken om voor 2026 twee nieuwe herenboerderijen te stichten in Noordwest-Overijssel en één op de grens met Drenthe. 'In het begin, nu tien jaar geleden, dachten veel mensen dat het niets zou worden met dit initiatief. Dat we nu in een straal van 50 kilometer drie projecten tegelijk oppakken, is echt fantastisch.'

Rietman stelt vast dat het draagvlak toeneemt, niet alleen onder burgers. 'Partijen met grond, zoals gemeenten, maar ook Natuurmonumenten of verzekeraar ASR, bieden ons een kans om ergens aan de slag te gaan. Wij pachten van hen de grond; liefst zo'n 20 hectare voor ieder bedrijf en als het kan voor de komende dertig jaar.'

Volgens Rietman groeit de interesse voor herenboerderijen ook in de agrarische sector zelf. 'De landbouw en de herenboeren hebben te maken met dezelfde problemen, zoals beperkingen door regelgeving. Ook voor ons is dat lastig. Wij kunnen daarin leren van hoe boeren opereren en andersom zij van ons hoe wij vernieuwend bezig zijn.'

Gangbare boeren en herenboeren groeien stap voor stap naar elkaar toe, stelt Rietman vast. 'We staan als herenboeren niet negatief tegenover de landbouw, maar leggen andere accenten: we zijn per herenboerderij altijd circulair en de bedrijfsvoering is biologisch', legt hij uit.

'Onze fase van trial-and-error is voorbij; door de ervaring die we hebben opgedaan en die we onderling delen. Door de monitoring die we uitvoeren, weten we na tien jaar dat dit systeem werkt. Het lukt ons om per boerderij zo'n zestig producten, plantaardig en dierlijk, te produceren. Zo voeden we vijfhonderd tot zeshonderd monden per vestiging, terwijl de biodiversiteit op de gronden die wij in gebruik hebben toeneemt', licht Rietman toe.

Grondmarkt

Boeren die de afgelopen jaren werden geconfronteerd met een herenboerderij in hun omgeving, waren daar lang niet altijd blij mee. Weer een concurrent erbij op de grondmarkt, door mensen die in hun ogen met veel subsidies en bestuurlijke goodwill een makkelijke start kregen. Terwijl zij als professionele agrariërs dag in, dag uit moeten ploeteren om het hoofd boven water te houden.

Rietman geeft toe dat er verschil blijft in het jezelf kunnen bedruipen als herenboerderij of te produceren voor de vrije markt. 'Maar wij maken geen gebruik van GLB-subsidies, die zijn er voor gangbare boeren.'

Herenboerderijen genereren een stabiel 'inkomen' door het vaste aantal afnemers dat inleggeld betaalt voor de aanloopkosten en investeringen en productabonnementen afneemt die de exploitatiekosten dekken. Dat is wel wat anders dan een boer die maar moet afwachten of er voor zijn producten een goede prijs wordt betaald, erkent Rietman.

'Toch is het bij ons zeker geen spielerei, maar een professioneel bedrijf. Alleen gaat het ons er niet om om er geld mee te verdienen. Het systeem van gemeenschapsboeren kent minstens zoveel uitdagingen. Van teelt en het gezond houden van dieren tot oogst, verwerking en afzet, je moet alles laten kloppen en zien te organiseren.'

Bijdrage leveren

Daarbij wordt per herenboerderij gebruikgemaakt van 1,5 fte aan professioneel geschoolde boeren, maar zeker ook van de leden/deelnemers. 'Het is geen kwestie van je aanmelden, inleggeld betalen en dan maar iedere week een pakket producten afnemen. Er wordt verwacht dat je ook een bijdrage levert in de vorm van arbeid of kennis.'

Juist doordat het zo'n diverse groep mensen is die zich bij een herenboerderij aansluit, lukt dat goed, is Rietmans ervaring. 'Van gemeenteambtenaar tot ICT'er, een accountant of een bodemkundige, het is heel verschillend. Zo hebben we ook gepensioneerde boeren die zich bij ons aansluiten. Uiteraard zijn die meer dan welkom.'

Binding met voedsel krijgen

Volgens Rietman is het voor veel deelnemers aan herenboeren belangrijk dat zijzelf en zeker hun kinderen weer binding krijgen met hun eigen voedsel. 'Je ziet het als onze deelnemers komen meehelpen op het land of als ze hun wekelijkse pakketten afhalen: het plezier spat ervan af.'

Gangbare landbouw en concepten met gemeenschapslandbouw als herenboeren of Land van Ons kunnen in de ogen van Rietman goed naast elkaar bestaan, ook in het volle Nederland.

'Er blijft altijd ruimte voor productielandbouw, alleen de variatie wordt groter. We zijn daarin niet elkaars concurrent, maar kunnen elkaar juist ondersteunen door te profiteren van de kennis van de ander. Wat zo mooi is aan herenboeren: tienduizend mensen hebben al zoveel meer gevoel gekregen voor de landbouw.'