Burgers boeren uit idealisme in de buurt

Op de vroege zaterdagochtend trekt de Eindhovense Hilleke Verhoeven samen met andere herenboeren knoflook uit de grond op Herenboerderij De Groote Heide in het Noord-Brabantse Soerendonk. Een miezerregen hult het land in een lichte nevel en laat kleine druppels achter op haren en gezichten.

De oogstgroep is bijna klaar. De uien, rabarber, krulandijvie, verschillende soorten sla en lente-uien zijn al binnengehaald. De groenten worden uitgestald in marktkramen voor de herenboeren. Ieder verzamelt de hoeveelheid producten waar hij of zij volgens het lidmaatschap recht op heeft.

De herenboeren in Soerendonk houden een open dag, net zoals de andere herenboerderijen dat deden tussen 25 mei en 9 juni. De reden? Herenboeren Nederland bestaat tien jaar.

Gemengd bedrijf

Een herenboerderij is een gemengd professioneel boerenbedrijf van ongeveer 20 hectare dat zo'n 200 tot 270 huishoudens (ongeveer vijfhonderd 'monden') voorziet van groente, fruit, eieren en soms van vlees. Deze huishoudens zijn mede-eigenaar van de boerderij in de vorm van een coöperatie. Zij hebben één of meerdere boeren in loondienst.

Herenboerderij De Groote Heide is in 2020 opgericht en telt 11 hectare landbouwgrond, 177 leden (327 monden) en één boer. Ze verbouwen zo'n vijftig verschillende soorten groenten, wat fruit en ze houden kippen voor de eieren.

Elk huishouden betaalt eenmalig 2.000 euro of 1.000 euro voor een eenpersoons huishouden. Daarnaast betalen leden voor elke 'mond' 50 euro lidmaatschapsgeld per maand. Daarvan worden de onkosten en de boer betaald en kunnen investeringen worden gedaan. 'Om rendabel te zijn, streven we naar meer leden', zegt herenboer Jetske Rensma (40).

Informatiedag

Om extra leden te werven en meer bekendheid te geven aan het concept, houden de herenboeren elke maand een informatiedag. Daarbij zijn mensen welkom om een kijkje te komen nemen, vertelt herenboerenlid Maikel Huijgens. 'In Soerendonk willen we ook aan educatie gaan doen. We willen aan zoveel mogelijk mensen laten zien wat we doen en waarom. Door scholen uit te nodigen, bereiken we veel kinderen en daarmee hopen we ook hun ouders te motiveren.'

Samen met haar partner behoort Rensma tot de pioniers van de boerderij in Soerendonk. Rensma heeft geen agrarische achtergrond, zoals de meeste herenboeren, maar heeft in haar opvoeding wel veel meegekregen over duurzaamheid en gezonde voeding.

Dit vroege bewustzijn bracht Rensma, die in het dagelijkse leven consultant is voor vooral technische bedrijven, ertoe lid te worden van de herenboeren. Net als haar stiefvader deed, betrekken zij en haar partner hun kinderen van zes en acht jaar bij de boerderij. 'We willen ze van jongs af leren waar hun voedsel vandaan komt en hoe je dat lokaal en met respect voor de natuur kunt verbouwen.'

Door haar lidmaatschap kijkt Rensma anders naar de agrarische sector. 'Ik weet nu hoeveel arbeid en investeringen erbij komen kijken.' Het gevoel dat het systeem niet klopt, heeft Rensma altijd al gehad, maar dat is versterkt door de herenboeren. 'Het moet anders.'

Duurzame beweging

Het liefst ziet Rensma dat de agrarische sector in zijn geheel een duurzame beweging maakt. Maar ze beseft ook dat wat de herenboeren doen, niet overal mogelijk is. 'Ik begrijp dat boeren uit financiële overwegingen grootschaliger en efficiënter zijn gaan boeren. Ik snap ook hun frustratie dat ze aan allerlei regelgeving moeten voldoen. Ze willen misschien wel anders, maar dat gaat niet zo eenvoudig.'

Dat ervaren de herenboeren ook, zegt Rensma. 'Om iets voor elkaar te krijgen, moeten we veel gesprekken voeren met de gemeente en geduld hebben. Terwijl wij net als boeren het liefst willen ondernemen.' Toch zijn er al wel uitzonderingen gemaakt voor de werkwijze van de herenboeren, zodat ze op een kleinschalige en duurzame manier hun voedsel kunnen verbouwen.

Het is idealisme wat de meeste herenboeren drijft om herenboer te zijn, want zo zegt Rensma eerlijk, het kost veel tijd naast haar werk en gezin. 'Het is makkelijker om naar de supermarkt te gaan. Toch ben je niet altijd goedkoper uit in de supermarkt als je biologisch wilt eten.'

Drempel verlagen

Niettemin beseft ze goed dat een lidmaatschap niet voor iedereen is weggelegd. Daarom denken de herenboeren in Soerendonk na over een alternatieve vorm van lidmaatschap om de drempel te verlagen voor lagere inkomens. 'Wel hebben we al eens ons overschot gedoneerd aan de Voedselbank.'

Ook herenboer Hilleke Verhoeven, die waarde hecht aan het communitygevoel en de zaterdagochtenden dat ze met haar handen in de aarde de oogst binnenhaalt, worstelt met ditzelfde dilemma. Elkaar helpen, hoort volgens haar bij een coöperatie. 'We mogen wel wat toegankelijker worden, want ik gun iedereen deze ervaring en toegang tot gezond en lokaal verbouwd voedsel.'

De stadse herenboer, die als kwaliteitsmanager voor gemeente Eindhoven werkt, heeft meer bewondering gekregen voor agrariërs. 'Zoveel verschillende gewassen verbouwen, is erg arbeidsintensief. Dat kan alleen met veel vrijwilligers. Ik ben mij hierdoor meer bewust geworden wat het betekent om eten te verbouwen. En ook dat het moeite kost om producten te bewaren, schoon te maken en te verwerken.'