'Met koeien maak je gewoon ijs, maar wij hebben buffelijs'

De mist maakt de uiterwaarden langs de IJssel in het Overijsselse Diepenveen, ten noorden van Deventer, een beetje mysterieus op de vroege donderdagmorgen. In de verte staan donkere schaduwen in het hoge gras met het grijze silhouet van bomen en struiken op de achtergrond. Het lijken koeien, maar ze zijn net even anders dan de MRIJ- en zwartbontrunderen die elders in de Overijsselse weiden staan. Steviger, gedrongen. Dichterbij blijken de massieve koppen bij buffels te horen.

Wat doen Aziatische waterbuffels net buiten de stad? 'Eigenlijk is het niet zo raar dat hier buffels lopen', zegt Olivier (spreek op zijn Frans uit als Olivjee) Schutzelaars. Samen met zijn vrouw Emma Vlaanderen bestiert hij Boer 'n Buffel Keizersrande. 'Waterbuffels liepen al voor de ijstijd in deze regio. Toen het steeds kouder werd in Noord-Europa, zijn ze naar het zuiden vertrokken, naar Azië en daar zijn ze gebleven. Buffels zijn dus inheemser dan de koeien die we nu in Nederland houden.'

Geen boerenfamilie

Schutzelaars en zijn vrouw komen uit provincie Noord-Holland. Daar begonnen ze als nomadische buffelhouders. 'Ik wil al sinds mijn zevende boer worden, maar ik kom niet uit een boerenfamilie', legt de geboren en getogen Haarlemmer Schutzelaars uit. 'Mijn vrouw ook niet en we hebben geen miljoenen op de bank, dus we moesten een alternatieve manier verzinnen om toch een boerderij te kunnen krijgen. We zijn begonnen met tien buffelkalfjes en een zeecontainer als onderkomen. Met onze dieren beheerden wij natuurland in de regio.'

Uiteindelijk konden de ondernemers een boerderijtje pachten van de protestantse gemeente in Amstelveen. De eerste jaren werkten ze er fulltime bij. Hij was zzp'er en werkte als hovenier en bedrijfsverzorger, waardoor hij veel leerde over het boerenvak dat hij van huis uit niet meekreeg. 'Ik heb alles in de praktijk geleerd. Ik ben niet bang om dingen te vragen aan andere boeren. Van het geld dat we spaarden, kochten we een nieuwe machine of dieren. Zo hebben we de basis gelegd voor ons bedrijf.'

De boerderij in Amstelveen was natuurlijk een buitenkansje, maar te klein om van te leven. 'Het was goed om te beginnen en te groeien', zegt Schutzelaars. 'We bleven wel steeds op zoek naar een plek met betere vooruitzichten. Dat was moeilijk zonder groot geld. Als je boer wilt worden zonder boerderij, moet je een goed verhaal hebben om mensen mee te nemen. Voor ons zijn dat buffels en onze biodynamische manier van werken. Met koeien maak je gewoon ijs, maar wij hebben buffelijs.'

Televisieprogramma

De jonge ondernemers hadden de mazzel dat ze werden gevolgd door het televisieprogramma De kleine boerderij. De kijkers en de klanten leefden mee met het wel en wee op de Amstelveense boerderij en begonnen mee te denken en ook uit te kijken naar andere locaties. Een van die kijkers wees Schutzelaars op het vrijkomen van Keizersrande. De boerderij is eigendom van natuurorganisatie IJssellandschap die een nieuwe pachter zocht die boeren wil combineren met natuurbeheer.

'Omdat we al bezig waren, konden we aan IJssellandschap laten zien dat we drive hadden', zegt de buffelboer. 'Met alleen een plan op papier hadden we het niet gered. We moesten door vier stevige selectieprocedures. Dan moet je echt een sterk plan hebben.'

Van Noord-Holland naar Overijssel

Sinds januari 2023 boeren de vroegere Noord-Hollanders naast de IJssel in het Overijsselse Diepenveen. Vorig jaar forensden ze nog, maar nu wonen ze ook op de boerderij. 'Ik had 60.000 kilometers woon-werkverkeer', blikt Schutzelaars lachend terug.

'We willen de hele productieketen in eigen hand houden', legt de ondernemer uit. 'Ik heb niet zo'n affiniteit met wereldhandel, beursgenoteerde bedrijven en aandeelhouders. Steeds wanneer er op het wereldtoneel iets dramatisch gebeurt, hebben we er in Nederland last van. Ik wil zakendoen met mensen die ik ken. Nu heb ik mijn eigen klantenkring. We kennen elkaar en zo bouwen we een relatie met elkaar op.'

Natuurakkers

Behalve buffels heeft Schutzelaars ook nog 23 hectare akkerland achter de dijk. Daar wordt graan geteeld op natuurakkers. Natuurbeheer wordt daar gecombineerd met de teelt van gewas. 'Het stro is voor de potstal en van het graan wil ik lokvoer maken.'

Op de boerderij verkopen de ondernemers buffelvlees en producten van buffelmelk. Melk en kaas, maar ook buffelijs, buffelyoghurt en buffelvla. In de winkel staan grote koelkasten en diepvriezers zoals je ze ook ziet in supermarkten. Naast producten van Boer 'n Buffel staan er andere streekproducten, zoals appelsap en honing en er ligt varkensvlees van een fokker uit de buurt.

De boerderijwinkel wordt sinds kort beheerd door een app. Schutzelaars demonstreert hoe klanten met die app de deur van het winkeltje kunnen openen. Kwestie van scannen met de telefoon. 'We waren op zoek naar een systeem waarmee we zeven dagen in de week producten kunnen verkopen', legt de ondernemer uit. 'Eerst denk je natuurlijk aan automaten, maar het blijkt dat koelkasten en vrieskisten gebruikmaken van verschillende systemen. Dat kun je niet met één app doen. Twee apps, dat betekent ook twee keer transactiekosten betalen.'

Na wat zoeken, bleek de oplossing niet ver weg te zijn. Een appontwikkelaar in het Gelderse Wilp, ruim 10 kilometer aan de overkant van de IJssel, had de oplossing met de Pantry-app. 'Kijk', Schutzelaars wijst naar het plafond. 'Via deze camera's kunnen klanten thuis zien wat er in de koelkasten ligt. Elke minuut wordt er een foto gemaakt van de koelkasten. Behalve als er klanten zijn, om privacyredenen. Zo komen mensen niet voor niets.

Door in de winkel QR-codes te scannen, selecteren klanten de producten in het winkelmandje van de app. Hun boodschappen kunnen ze betalen via iDEAL of een onbemande pinautomaat. Schutzelaars is niet bang dat klanten 'vergeten te betalen'. 'Je moet je registreren voor de app en om binnen te komen, moet je die app gebruiken', zegt hij.

Het systeem is nu een paar maanden in gebruik. '95 procent van onze klanten reageert enthousiast. De overige 5 procent vindt werken met een app sowieso lastig. Sommige mensen lezen de instructies niet goed en er is een groep die per se contant wil betalen', licht de buffelboer toe.

Buffels zijn geen topsporters zoals het zwartbont melkvee. 'Ze zijn vrij moeilijk te melken', ervaart de Overijsselse ondernemer. 'Buffels lijken een beetje autistisch. Als het anders gaat dan ze zijn gewend, worden ze nukkig en wantrouwig. Toch zijn het heel sociale dieren met een goed karakter. Omdat er door de eeuwen heen weinig mee is gefokt, zijn ze ziektebestendig. Wat dat betreft staan ze dicht bij het oerrund. Ze hebben veel minder aandacht nodig dan de topsporters. Ik heb bijvoorbeeld wel dieren gehad met symptomen die leken op blauwtong, maar er is geen enkel dier ziek geworden.'

Een buffel geeft zo'n 10 kilo melk per dag met een vetgehalte van 8 tot 9 procent. De dieren van Schutzelaars staan de hele dag in het gras. 'Zolang de uiterwaarden het kunnen dragen, gaan ze naar buiten.' Alleen om ze naar de melkstal te krijgen, gebruikt hij lokbrok. Dit jaar hebben de dieren veel binnen gestaan. Niet alleen door de regen. 'Van oktober tot mei hebben we acht keer hoogwater gehad. De IJssel kan dan tot aan onze boerderij komen', zegt Schutzelaars. Hij knikt in de richting van de hoge betonnen muur die dient als waterkering voor de gebouwen.

Collega-boeren denken weleens dat Boer 'n Buffel de hand boven het hoofd wordt gehouden met subsidies. Lekker makkelijk boeren met een gegarandeerd inkomen door natuurbeheer. 'Van de natuurvergoeding kan ik echt niet bestaan', verzucht de ondernemer. 'Dat denken andere boeren weleens. Voor een wilg knotten krijg ik 13 euro. Ik kan geen professional vinden die dat voor dat bedrag wil doen. Dat weet ik wel uit mijn eigen hovenierstijd. Ik verdien het geld met mijn dieren, de winkel en met de evenementen in onze vergaderzaal.'