'Succes met robots vraagt inzet voor lange termijn'

In het Kamerdebat over arbeidsmigratie stelde de VVD vorige maand dat snelle robotisering in de land- en tuinbouw arbeidsmigranten kan vervangen. Het regeerakkoord bevat een visie op investeringen en innovaties met het innovatieprogramma 'Robots naar de boerenpraktijk'. De intenties zijn positief en de potentie is onmiskenbaar aanwezig.

Maar de praktijk is weerbarstig. Op korte termijn arbeidsmigranten een-op-een vervangen door robots is niet realistisch. Robotisering dreigt in grote delen van de landbouw te blijven steken in de experimentele fase. Om de belofte van robotica wel binnen afzienbare tijd te vervullen, is veel meer dan alleen geld nodig. We hebben een langetermijnvisie nodig op ontwikkeling, samenwerking, educatie en praktijkonderzoek.

Tijdens de coronapandemie werd duidelijk dat de afhankelijkheid van arbeidsmigranten onze landbouwsector kwetsbaar heeft gemaakt. Toen de grenzen sloten stond de broccoli al snel op het veld te verrotten. Robotisering biedt een oplossing om minder afhankelijk te worden van seizoensarbeiders, om (kosten)efficiënter te werken, kennis binnen de sector te houden en 'dull, dirty and dangerous' werk door robotgestuurde machines te laten uitvoeren.

Velen in de sector geloven ook in de potentie van robots. Toch blijft de kloof tussen bewezen ideeën en methodes, de 'proof-of-concepts', en werkende robots in de praktijk groot. Oogstrobots voor broccoli en asperges zijn al decennia in ontwikkeling; toch draait er nog altijd slechts een handjevol in Nederland. Robotica in de akker- en tuinbouw is de experimentele fase nog niet ontstegen.

Boeren zijn het gewend om in technologie te investeren, zoals trekkers en oogstmachines. Maar robotica vereist nieuwe kennis van de mogelijkheden van technologie, hoe robots succesvol door te ontwikkelen voor werk in specifieke omstandigheden en hoe ze ook echt in te zetten. Plug-and-play-oplossingen bestaan nog niet; algoritmen moeten specifiek worden getraind op verschillende taken zoals ploegen, zaaien planten, oogsten en bestrijden.

Robots werken het effectiefst in een omgeving met weinig variatie, wat om een aanpassing van akkers en kassen vraagt. Daardoor is robotisering in de veeteelt verder ontwikkeld dan in de akkerbouw, en in de akkerbouw verder dan in de tuinbouw.

Bewezen oplossing

De investering in robotica is kapitaalintensief en risicovol. Een machine die peren of broccoli oogst kost tonnen. Maar geld is niet de enige drempel. Veel boeren wachten af omdat zij de technologie nog niet zien als een bewezen oplossing. Bovendien is kennis van de technologie cruciaal voor een succesvolle implementatie.

De plannen uit het regeerakkoord richten zich vooral op de doorontwikkeling van robots. Maar de doorontwikkeling en implementatie van robotica in de landbouwsector kan alleen succesvol verlopen als de randvoorwaarden goed worden gefaciliteerd. Dit begint bij de standaardisering van gegevens, waarvoor duidelijke (ISO-)normen en wet- en regelgeving noodzakelijk zijn.

Daarnaast hebben we een gedifferentieerde aanpak binnen de sector nodig. Akker- en tuinbouw verschillen sterk, zowel qua bedrijfsvoering als in het potentieel om op korte termijn arbeidskrachten te vervangen door robotica.

Verder moet er voldoende aandacht zijn voor kennisoverdracht binnen netwerken en organisaties, naast de begeleiding van boeren via onderwijsprogramma's. Een programma binnen een regeerakkoord van slechts vier jaar biedt onvoldoende garanties. De visie en focus moeten echt op de lange termijn liggen voor de ontwikkeling van robots, de bijbehorende gedragsverandering en kennisontwikkeling bij boeren en kennisinstellingen. En om de uiteindelijke implementatie te realiseren.

Ecosysteem voor innovatie

Gelukkig beschikt Nederland over een uitstekend ecosysteem van publiek-private samenwerkingen tussen onderzoekers, kwekers en machinebouwers, waarbinnen de bestaande kennis kan worden vergroot. We zien succesvolle samenwerkingsverbanden ontstaan met broccolitelers en bloembollenkwekers in Noord-Holland.

Die bestaande samenwerking biedt een solide basis om de kloof tussen prototype en product te overbruggen. Daarmee kan uiteindelijk de potentie van robotica voor de landbouw volledig worden benut, mits dit kabinet erin slaagt langdurige en gerichte steun te verlenen.