'Over geopolitieke gevolgen van productiedaling spreekt niemand'

Column Politiek Rob de Wijk 05 okt 2024 om 14:00uur

'Geopolitiek' wordt te pas en te onpas gebruikt. Centraal in de geopolitiek staat de strijd tussen de belangrijkste mondiale spelers. Amerika doet het economisch goed. China, dat met structurele problemen kampt, wat minder. De lidstaten van de Europese Unie doen het ronduit slecht.

%27Over+geopolitieke+gevolgen+van+productiedaling+spreekt+niemand%27

Een van de problemen is het verlies aan concurrentiepositie door te hoge energieprijzen. Ook de agrarische sector wordt hierdoor getroffen. Die hoge energieprijzen zijn het gevolg van het stoppen met energie-import uit Rusland en de vergroening. De problemen met Rusland zijn van geopolitieke aard, vergroening is iets dat we zelf willen.

Het recente rapport 'Strategic Dialogue on the Future of EU Agriculture', dat in opdracht van voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie is geschreven, vindt geopolitiek ook belangrijk. Want voedsel en landbouw spelen volgens het rapport 'een strategische rol in de nieuwe geopolitieke context (…) als essentieel deel van de Europese veiligheid'. Wat betekent dit?

De crux is de frictie tussen de noodzaak voldoende te produceren en tegelijkertijd het milieu te sparen. Om dat laatste te bereiken moet volgens de gangbare opvatting minder worden geproduceerd. Door nieuwe regels zullen de landbouwopbrengsten met 15 tot 20 procent dalen. De pluimveesector wordt zelfs gehalveerd. Maar over de geopolitieke gevolgen hiervan wil niemand spreken.

Een duurzame landbouw enerzijds en intensieve landbouw anderzijds zijn voor velen niet met elkaar te verenigen, maar geopolitiek moet dat wel

Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

Allereerst ondermijnt de vermindering van de opbrengsten het streven naar strategische autonomie in Europa. Als we niet te veel afhankelijk willen worden van landen en leiders waar we niet van houden, dan zullen we ons voedsel zoveel mogelijk zelf moeten produceren.

Ten tweede speelt de klimaatverandering. Wie naar de prognoses kijkt, moet constateren dat de landbouwopbrengsten de komende decennia in bijvoorbeeld Afrika sterk zullen afnemen en landbouw in het verre noorden beter mogelijk is. Nu al zijn de effecten van klimaatverandering in het zuiden van Europa te zien. De Sahara begint inmiddels in Spanje. De toekomstige belangrijkste landbouwgebieden liggen volgens de prognoses in het noordelijke deel van Rusland, Scandinavië en Canada.

Het genoemde rapport stelt terecht dat een lose-losesituatie is ontstaan doordat alle belangengroepen zich hebben ingegraven. Een duurzame landbouw enerzijds en intensieve landbouw anderzijds zijn voor velen niet met elkaar te verenigen. Maar geopolitiek moet dat wel. Klimaatverandering en het streven naar autonomie eisen dat ook hier de productie op peil blijft. Ook al wordt geopolitiek in dit overigens lezenswaardige rapport wel genoemd, de uitdaging die dit oplevert wordt niet opgelost.