'Klimaatverandering maakt van landbouw strategische noodzaak'

Column Politiek Rob de Wijk 13 jun 2024 om 11:00uur

Net terug uit Kaapstad voor discussies over geopolitiek en agrifood. Daar nam de onrust zienderogen toe. Een van de eerste slachtoffers van Trumps handelsoorlog met China waren de Amerikaanse sojaboeren. Daarop stortte de export naar China in en verschoof dat land zijn aandacht naar Brazilië. Het gevolg was dat mondiale bevoorradingsketens zo ontregeld werden dat de effecten tot diep in Afrika voelbaar waren.

%27Klimaatverandering+maakt+van+landbouw+strategische+noodzaak%27

De uitbraak van de coronapandemie deed daar een schep bovenop. Door de oorlog in Oekraïne stagneerden vervolgens de exporten van landbouwproducten en liep, door snel stijgende gasprijzen, de productie van kunstmest gevaar.

Inmiddels zijn de experts het erover eens dat door deze geopolitieke machtsstrijd het tweede Sustainable Development Goal, geen honger in de wereld, steeds lastiger bereikbaar wordt. Op zich is er voldoende voedsel, maar machtsstrijd, protectionisme en slecht beleid werken ontregelend. Veel Afrikaanse landen zitten nu in een lastige positie. Ze bukken onder Chinese leningen. Afbetalen kan vaak alleen met landbouwproducten, maar die voldoen vaak niet aan de Chinese voedselveiligheidseisen.

Maar de grootste bedreiging is klimaatverandering. Voorspeld is dat rond 2050 de Afrikaanse landbouwopbrengsten met 30 procent kunnen dalen. Impactanalyses van klimaatverandering tonen aan dat zuidelijke landen harder worden getroffen dan noordelijke landen. Sterker, noordelijke landen kunnen met hun landbouwproductie zelfs voordeel behalen. Het zuidelijk halfrond kijkt voor zijn voedsel dus steeds meer naar het noorden.

Door biodiversiteits- en vergroeningseisen zullen de opbrengsten van de EU met ongeveer 30 procent dalen

Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

Maar de opbrengsten van de EU zullen door biodiversiteits- en vergroeningseisen met ongeveer 30 procent dalen. De EU wordt zo een grote importeur van voedsel en afhankelijker van landen als Rusland waarmee we nu alle banden doorsnijden. Het op peil houden van de agrarische productie in Europa wordt daarmee een strategische noodzaak.

Tegelijkertijd worden Europese landen uit Afrika geknikkerd. Chinezen en Russen zijn daar inmiddels populairder. Zij stellen geen lastige vragen over democratie, maar beschermen regimes in ruil voor landbouwconsessies, landgrabs, mijnbouw, olie- en gasexploratie.

Omdat China en Rusland met handel machtspolitiek bedrijven, is het niet langer vanzelfsprekend dat die grondstoffen en producten ook bij ons terechtkomen. Bovendien heeft China een ontembare behoefte aan grondstoffen en agrarische producten omdat de vraag achterligt bij de binnenlandse productie. Het wordt tijd dat over de gevolgen niet alleen in Kaapstad, maar ook in Den Haag wordt gediscussieerd.