Melkveehouder is vier keer meer kwijt aan mest

Dat blijkt uit een peiling die Nieuwe Oogst vorige week hield onder ruim 1.200 veehouders. Het totaalbedrag van de mestafvoer verschilt sterk per bedrijf. 18 procent was dit jaar meer dan 50.000 euro kwijt aan het afvoeren van mest, 7 procent tussen de 40.000 en 50.000 euro en 10 procent tussen de 30.000 en 40.000 euro. 19 procent hoefde dit jaar geen mest af te voeren.

Volgens deskundigen is dit jaar door veehouders gemiddeld drie à vier keer meer betaald om van de mest af te komen. 'Al zijn de verschillen tussen bedrijven groot', bevestigt sectorleider melkveehouderij Hans Scholte van Flynth. Een deelnemer aan de peiling verwoordt het kernachtig: 'We betaalden voorheen 9 euro per kuub en moeten 1.200 kuub afzetten. Dat kostte voorheen ruim 10.000 euro, in de huidige situatie ruim 40.000 euro.'

48 procent van de veehouders verwacht dat het de nieuwe landbouwminister Femke Wiersma lukt om een vorm van derogatie terug te krijgen. 57 procent ziet uitbreiding van de mestplaatsingsruimte als belangrijkste oplossing. Voorzitter Erwin Wunnekink van LTO-vakgroep Melkveehouderij vindt het logisch dat de hoop hierop is gevestigd. Er moet een tussenoplossing komen, stelt hij.

'Natuurlijk wordt hard gewerkt aan het verkleinen van het mestoverschot', vervolgt Wunnekink. 'Dat kan onder meer door aan het voer te werken en in te zetten op renure en verwerking. Ook de opkoopregeling gaat effect hebben. Maar het duurt nog wel even voordat dit merkbaar is. Dat is op 1 januari 2026 nog niet klaar.'

Zonder tussenoplossing komt er volgens de LTO-vakgroepvoorzitter een koude sanering in de melkveehouderij. 'Het recht van de sterkste zal keihard gaan gelden.'

Die mening wordt gedeeld door Ruben Klein Teeselink, portefeuillehouder melkveehouderij bij het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt. 'Het hele land was op de derogatie ingericht. Als uit onderzoek blijkt dat de derogatiebedrijven de norm van 50 milligram nitraat in het grondwater kunnen halen, dan moet het ook kunnen.'

Goed plan van aanpak

Er moet volgens Klein Teeselink nog wel wat gebeuren om de mestplaatsingsruimte te vergroten. 'Hopelijk komt de minister dit jaar nog met een goed plan van aanpak.'

Vanaf 2025 gaat de bemestingsruimte door de afbouw van derogatie nog verder omlaag, tot 200 kilo stikstof per hectare. In de met nutriënten verontreinigde gebieden (NV-gebieden) is dat nog maar 190 kilo. Veehouders bereiden zich hier al wel op voor. 30 procent maakt afspraken met akkerbouwers over de afname van mest, 23 procent van de veehouders doet vee weg, 16 procent koopt of pacht extra grond en 11 procent investeert in extra mestopslagcapaciteit op het erf.

Krimp veestapel

Hans Scholte vindt het opvallend dat 20 tot 25 procent van de veehouders eraan denkt om minder vee te houden of dat al doet. 'Het is wel een terechte overweging. Als die paar laatste koeien er net voor zorgen dat je mest af moet voeren, dan is het goed om het rekensommetje te maken. Dan wordt het saldo per liter melk misschien wel erg laag.'

Toch is het volgens hem in veel gevallen slim om de stal- en vergunningsruimte volledig te benutten. 'Minder dieren houden is minder inkomen. Dit terwijl de vaste lasten gewoon doorlopen.'

De sectorleider van Flynth vindt het schokkend dat ongeveer de helft van de veehouders het vervallen van derogatie niet aan zag komen. 'Onder welke steen heb je dan gelegen? Als ondernemer is het belangrijk dat je met elk scenario rekening houdt, ook met het meest negatieve. Daar moet je over nadenken en op anticiperen. Het was al jaren aan de orde. Telkens kwam derogatie op het laatste moment nog uit de hoge hoed. Blijkbaar denken veel veehouders elke keer dat het wel weer goed komt.'

Op dit moment liggen de melkprijzen rond of boven de 50 euro per 100 kilo. Gemiddeld is op dit moment voor melkveehouders een melkprijs nodig van 47 cent om uit de kosten te komen. Dat is de kritische melkprijs. Scholte: 'De kosten nemen alleen maar verder toe. Krachtvoer en kunstmest zijn iets goedkoper, maar velen dachten dat de rente na de zomer wel weer zou dalen. Dat gebeurt niet, die blijft nu hangen boven de 4 procent.'

Scholte ziet de mestcrisis als kans en aanleiding voor veehouders om eens goed naar het hele bedrijf en de toekomst te kijken. Het mestprobleem is voorlopig nog niet opgelost, maar is ook niet het enige wat op veehouders afkomt. Deskundigen denken dat CO2 een nog veel grotere uitdaging wordt dan stikstof. En kijk naar de staat van de stallen. Probeer keuzes te maken die rust geven, waardoor je weer goed kunt slapen.'

Moeilijk voor jongeren

Ruben Klein Teeselink ziet dat de opties voor boeren in de praktijk vaak beperkt zijn om uit te kiezen. 'Voor jonge boeren die net het bedrijf hebben overgenomen is het moeilijk. Ze hebben een hoge financiering en lopen dan ook nog tegen hoge mestkosten op. Teruggaan in omvang is geen optie, want de hypotheek is gekoppeld aan de omvang van het bedrijf. Grond aankopen of bijhuren is ook niet zomaar een oplossing. Grond is schaars en duur. Hopelijk komt er mestafzetruimte bij van boeren die afbouwen of stoppen.'

De NAJK-bestuurder denkt dat er op meerdere terreinen wat moet gebeuren om het mestprobleem op te lossen. 'De opkoopregelingen zullen helpen, het voerspoor kan bijdragen en zoveel mogelijk kunstmestruimte invullen met dierlijke mest en renure.'

De moeite om een oplossing te vinden blijkt uit de antwoorden van de veehouders. 'We proberen zoveel mogelijk mest af te voeren, maar als alle regels doorgaan dan is het in 2026 einde bedrijf', vertelt iemand.

Geen plezier meer

Een ander: 'Het vinden van meer afzetmogelijkheden gaat nog niet best. Het wegdoen van vee is voor ons geen optie, vanwege de vaste kosten die doorlopen.' 'We gaan stoppen als het beleid op deze manier wordt voortgezet. We zijn compleet klaar met dit wanbeleid, dat ons in alle opzichten te veel raakt. We hebben er geen plezier meer in.'

Anderen hebben er meer vertrouwen in dat het op termijn weer goed komt. 'Ik gok op veel stoppers en een regeringscoalitie die het beste voor heeft met de sector', stelt een veehouder.

Op de vraag welke impact de mestcrisis op het bedrijf heeft, noemt 73 procent van de veehouders de financiële impact. 25 procent stoot vee af, 20 procent sluit nieuwe contracten af met de mesthandel of verwerking en 17 procent breidt de samenwerking met andere boeren uit.

Op sommige bedrijven wordt de financiële pijn hard gevoeld. 'We kunnen geen investeringen doen, privé moeten we de broekriem aanhalen en dan maar hopen dat we niet failliet gaan', zegt iemand. 'Het geeft heel veel stress', zegt een ander. 'Mestruimte vinden is een, het kunnen betalen is een tweede.'

Volgens Johan Mostert, voorzitter van de sectie Meststoffendistributie van Cumela, is er de afgelopen weken nog heel wat mest weggereden. 'Maar niet bij iedereen zijn de kelders nu leeg. Er is nog mest blijven zitten.'

Hij denkt dat er voor de toekomst nog wel mestruimte te vinden is door zoveel mogelijk dierlijke mest te gebruiken in plaats van kunstmest. 'Hoe de weersomstandigheden komend jaar zullen zijn is bepalend. Als het goed weer is kan er veel meer mest naar de akkerbouw. Gaat het net als dit jaar en vorig jaar mis door een slecht voorjaar, dan ben je die plaatsingsruimte bij de akkerbouwers kwijt.'

Daarnaast stoppen er veehouders. 'Hun mestproductie komt volgend seizoen niet meer op de markt. Hoeveel ruimte dat precies gaat opleveren is nu nog lastig te zeggen. Voor volgend jaar is het volgens Mostert van belang om tijdig afspraken te maken over de mestafzet. 'Dat zal niet eenvoudig zijn. Vraag en aanbod zullen die prijs bepalen. Dit jaar is gebleken dat veehouders met de laagste prijsafspraken het meeste risico lopen dat ze met de mest blijven zitten.'

Volgens Wunnekink zijn de hoge kosten funest voor de sector, zeker als dat volgend jaar weer gebeurt. 'Het is een gigantische ondermijning van het verdienmodel. Gelukkig is de melkprijs nu goed, maar die heb je keihard nodig. Investeringen liggen stil. Je kunt je geld immers maar een keer uitgeven.'