Brede weersverzekering helpt, maar overheidssteun blijft nodig

Een evaluatie van de subsidieregeling Brede Weersverzekering door Wageningen University & Research en Ecorys wijst uit dat de subsidie nodig blijft. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur heeft deze evaluatie gepubliceerd.

De onderzoekers concluderen dat de brede weersverzekering voorziet in de behoefte om zekerheid te hebben over het inkomen en het uitsluiten van de grote financiële risico's door weerschade. De veerkracht van de sector wordt verbeterd door in de kern gezonde bedrijven niet failliet te laten gaan bij een calamiteit als extreem weer.

Doorgaan met de verzekering

Continueer het instrument brede weersverzekering als onderdeel van de Nederlandse invulling van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, luidt het advies van de onderzoekers aan het kabinet. Daarmee loopt Nederland in de pas met andere Europese landen die een soortgelijk regeling kennen en hun landbouwsector daarmee ondersteunen.

De brede weersverzekering is een doelmatig instrument als het wordt vergeleken met ad hoc compenseren van schade, concluderen de onderzoekers. De administratieve lasten zijn laag en de overheidsuitgaven voorspelbaar.

Marktwerking niet geslaagd

De doelstelling van de overheid om een markt voor brede weersverzekeringen op gang te brengen, is niet geslaagd, blijkt uit de evaluatie. De brede weersverzekering kan ook niet zonder bijdrage van de overheid. Ook al wordt ruim 60 procent subsidie gegeven, dan nog is de netto-premie dermate hoog dat veel boeren en tuinders af zien van verzekeren.

De onderzoekers constateren dat een groot deel van de Europese lidstaten vergelijkbare subsidies geven voor weersverzekering. Dat is volgens hen vanuit het oogpunt van een gelijk speelveld een argument voor handhaven van de subsidie.

Vrijstelling van assurantiebelasting

De brede weersverzekering is vrijgesteld van assurantiebelasting. De onderzoekers vinden wel dat het kabinet afschaffen van deze vrijstelling kan overwegen. De verzekering wordt al gesubsidieerd er daardoor zijn er nu twee subsidieregelingen die hetzelfde doel dienen.

De brede weersverzekering kan in theorie een verkeerde prikkel geven. Een agrariër kan ervoor kiezen meer risico's te lopen omdat de financiële schade wordt ingeperkt. De onderzoekers vinden het daarom van belang dat de subsidie niet de volledige schade afdekt en boeren en tuinders een eigen bijdrage betalen. De verzekeraars spelen hierop in met premiedifferentiatie. Dat doen ze bijvoorbeeld door een hogere premie te vragen als een agrariër frequent schade meldt of door korting voor boeren en tuinders die maatregelen nemen.

Het aantal bedrijven met een brede weersverzekering is in de periode 2015–2022 toegenomen tot 2.450. Dit is ongeveer 15 procent van het aantal bedrijven met een weersgevoelige hoofdteelt die in aanmerking komt voor verzekeren. In het areaal appel en peer op fruitteeltbedrijven is in 2022 ongeveer 60 procent verzekerd. Zowel de akkerbouw- als de fruitteeltbedrijven met een brede weersverzekering zijn gemiddeld groter dan bedrijven zonder verzekering.

Onderzoek onder boeren en tuinders

Naast de evaluatie is door onderzoeksbureau Motivaction een enquête gehouden onder boeren en tuinders naar de beleving en het gedrag van agrarisch ondernemers met betrekking tot klimaatadaptatie.

Uit de enquête blijkt dat boeren en tuinders zich er over het algemeen van bewust zijn dat er sprake is van veranderingen in het klimaat. Ook ervaren zij negatieve gevolgen van de veranderingen voor bedrijfsvoering en financiële situatie van hun bedrijf, zoals lagere gewasopbrengst door droogte. De sector waarin agrariërs actief zijn lijkt in grote mate te bepalen in hoeverre zij negatieve gevolgen ervaren.

De veranderingen in het klimaat raken vooral boeren en tuinders met open teelten. Veehouders ervaren veel minder negatieve gevolgen. Binnen de open teelten nemen agrariërs dan ook vaker maatregelen. De mate van urgentie die boeren en tuinders voelen om zich aan te passen, bepaalt of ze meer of minder klimaatadaptieve maatregelen nemen.

Verdienmodel motivatie voor verandering

Agrariërs passen in groten getale maatregelen toe. Al gebeurt dat niet altijd vanuit de motivatie om beter om te gaan met extreem weer en verzilting, constateert Motivaction. Een deel lijkt maatregelen te nemen omdat ze dit gewoonweg een goede beslissing voor hun bedrijf vinden. Veranderingen in het klimaat lijken voor hen geen primaire beweegreden. Veel meer dan het klimaat lijkt een beter verdienmodel agrariërs te motiveren om maatregelen te nemen.

Verreweg de meeste agrariërs nemen maatregelen op het gebied van water en bodem. Wel is het afhankelijk van de sector op welk gebied zij de meeste maatregelen nemen. Kosten en beperkte informatie vormen volgens het onderzoek de belangrijkste obstakels voor agrariërs bij uitvoeren van maatregelen.

De obstakels worden vooral gevoeld door boeren en tuinders die al meer maatregelen hebben genomen. Deze ondernemers hebben vooral behoefte aan meer financiële ondersteuning en meer (regionaal) onderzoek. Ook is er vraag naar informatie over hoe collega's omgaan met gevolgen van klimaatverandering.

De inhoudelijke kabinetsreactie op beide rapporten volgt volgens landbouwminister Femke Wiersma in het najaar. Haar eerste indruk over het onderzoek is positief.

Wiersma: 'Het kan beter'

'Agrarisch ondernemers nemen preventieve maatregelen, maar het kan beter', reageert Wiersma. 'Het Motivaction-onderzoek biedt hiervoor ook goede aanknopingspunten, zoals versterken van de inzet op ontwikkelen, verspreiden en toepassen van kennis, innovatie en goede ervaringen. Denk aan Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.'

De focus kan volgens de minister meer komen te liggen op de ontwikkeling en toepassing van meer klimaatadaptieve rassen en gewassen. En ook op teeltsystemen die beter kunnen omgaan met droogte, verzilting of natheid.