Beleid en klimaat maken boerenbedrijf kwetsbaarder

LTO-bestuurder Tineke de Vries vindt dat er weinig oog is voor de gevolgen van beleidskeuzes. 'Bedrijven zijn vaak genoodzaakt om te groeien en op grotere bedrijven zijn de risico's ook groter.' Tegelijkertijd waarschuwt zij voor de kans op misoogsten. 'De groeiomstandigheden worden uitdagender en daardoor kunnen telers nauwelijks corrigeren tijdens het seizoen, als dat nodig is.'

'Grotere bedrijven, meer teeltareaal, meer specialisatie en toenemende zorgen over misoogsten.' Voorzitter Tineke de Vries van de LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroenten somt op waarom de bedrijfsrisico's in de landbouw volgens haar nu aanzienlijk groter zijn dan zo'n tien jaar geleden. Zij vindt bovendien dat zowel op Europees als nationaal niveau geldt dat de overheid hier voor een belangrijk deel debet aan is.

'Veel maatregelen die worden afgekondigd in het kader van de boer-tot-bordstrategie gaan ten koste van het verdienmodel van de boeren. Groei is voor de bedrijven daarom vaak noodzakelijk om kosten en opbrengsten in balans te houden. Maar grotere bedrijven zijn ook kapitaalsintensiever en daarmee kwetsbaarder.'

Verder is het zeker in de plantaardige sectoren een grotere uitdaging om gewassen optimaal te kunnen telen met minder gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen, vindt De Vries. Dat maakt het volgens haar steeds lastiger om in het groeiseizoen te anticiperen op wisselende teeltomstandigheden.

'Corrigeren is nauwelijks mogelijk. Beleidsmakers hebben te weinig oog voor teeltrisico's en dus de gevolgen van regelgeving voor de voedselzekerheid. Wij proberen dat als belangenbehartigers bij de politiek wel steeds onder de aandacht te brengen', aldus de LTO-bestuurder.

Misoogsten

Over de kans op misoogsten zegt De Vries dat ook de klimaatverandering een rol speelt. Het is vaker droog en daarnaast moeten gewastelers meer rekening houden met extreme buien in het groeiseizoen. Het kunnen beschikken over voldoende zoetwater voor een goede vochtvoorziening wordt bijna een teeltvoorwaarde, verklaart ze.

Risicomanagement vindt De Vries een breed begrip. Het begint volgens haar met de strategische keuze of een bedrijf zich meer focust op één specifiek gewas of juist kiest voor verbreding. 'Verder kennen telers hun percelen goed en weten ze welke gewassen ze waar het beste kunnen telen en wat de risico's zijn. Ook is het bijvoorbeeld mogelijk om risico's te beperken door percelen optimaal te draineren of actief te werken aan een betere bodemkwaliteit.'

Vervelende verrassingen

Met risicomanagement kunnen boeren en tuinders vervelende verrassingen voorkomen, zegt Jacco Griep, adviseur verzekeringen bij Rabobank Midden Oost Nederland. 'Het is bewezen dat ondernemingen die bewust omgaan met risico's innovatiever en flexibeler zijn. Het zorgt uiteindelijk voor een beter resultaat en geeft een prettige werkomgeving.'

Griep stelt op basis van zijn gesprekken met ondernemers dat zo'n 70 procent geen goed beeld heeft van de risicosituatie. 'De basis, zoals de risico's van brand of in het verkeer, weten ze vaak wel. Maar als je er dieper op ingaat, bijvoorbeeld over contractuele aansprakelijkheid, zie je hiaten.'

Het beeld dat telers in plantaardige sectoren onvoldoende bezig zijn met de risico's op hun bedrijven, herkent De Vries in elk geval niet. 'Er is zeker wel bewustzijn in de praktijk. Telers maken in hun bedrijfsvoering eigen keuzes om risico's te spreiden of nemen juist bewust wel een risico als dat kansen in de markt oplevert.'

René Boots, bedrijfsadviseur akker- en tuinbouw bij accountantskantoor Abab, ziet vooral dat de laatste twee tot drie jaar de risicograad op landbouwbedrijven flink is toegenomen. 'Op het vlak van de geopolitiek is van alles gaande. Verder zitten we nu midden in een serieuze energiecrisis en hebben we corona nog maar net achter de rug. Je kunt stellen dat de hele wereld in beweging is en dat de boeren en tuinders en eigenlijk de hele voedselketen meer tijd nodig hebben om daarin mee te bewegen.'

In de praktijk merkt ook Boots dat veel agrarisch ondernemers wel goed nadenken over risicomanagement. 'Als ondernemers daar behoefte aan hebben, geven wij advies over hoe ze die bedrijfsrisico's kunnen beperken. Vaak is het maatwerk, waarbij wij voor de insteek kiezen om de inkomenskant van bedrijven stabieler te maken.'

Benchmarkonderzoek

Op verzoek kan Abab in een soort benchmarkonderzoek bedrijven vergelijken met die van collega-ondernemers, vertelt Boots. 'We kijken dan of bouwplannen bij de tijd zijn en nog voldoende aansluiten bij de ontwikkelingen in de sectoren. Verder leggen we teeltsaldo's naast elkaar. Een ondernemer ziet dan hoe hij qua productie, kwaliteit, opbrengstprijs en toegerekende kosten scoort ten opzichte van bedrijven met vergelijkbare bouwplannen.'

Het is volgens Boots vooral de uitdaging om in de markt op tijd een compensatie te krijgen voor de stijgende kosten. 'We zien meestal dat de markt pas in een laat stadium een prijssprong maakt. Deels komt dat door de bescheiden marktpositie van de telers als primaire producenten. Waar mogelijk is afdekken van afzetrisico's zeker aan te raden. Voor aardappeltelers biedt de termijnmarkt daarvoor een oplossing, zij zouden daar meer gebruik van kunnen maken.'

Ook in het kader van risicomanagement biedt Abab landbouwbedrijven sinds kort de mogelijkheid een noodopvolgingsplan op te stellen. Boots legt uit dat het doel is om de continuïteit van bedrijven te waarborgen als bijvoorbeeld een ondernemer om wat voor reden dan ook plotseling wegvalt. 'Het basisidee is dat een collega-ondernemer of een ketenpartner wordt meegenomen in het bedrijfsplan en in geval van een calamiteit ervoor zorgt dat het bedrijf in de benen blijft.'

Volgens Boots sluit het noodopvolgingsplan aan bij de grotere risico's voor landbouwbedrijven die vanwege schaalvergroting alleen maar kapitaalsintensiever worden. 'Het moet in elk geval voor de korte termijn een oplossing bieden, tot een bedrijf weer zelfstandig verder kan. Inmiddels hebben we voor een glastuinbouwbedrijf en een boomkwekerij al een dergelijk plan opgesteld, het is de bedoeling dit nu verder uit te rollen.'

Voor klimaatrisico's is het afsluiten van een brede weersverzekering een mogelijkheid. Een mooi instrument, maar wel een dure optie, vindt LTO-bestuurder De Vries. 'De premie is hoog, vooral omdat bedrijven en dus de potentiële uitkeringen groter worden en de overheid deze verzekering steeds minder ondersteunt. Als ondernemer moet je goed overwegen of je er gebruik van gaat maken en op welke percelen. Natuurlijk weet je pas achteraf of je het goed hebt gedaan.'

Brede weersverzekering

Directeur Jan Schreuder van Coöperatie Vereinigte Hagel nuanceert het beeld dat de brede weersverzekering een dure oplossing is. In de twaalf jaar dat deze verzekering nu bestaat, is deze polis een heel ander product geworden, zegt hij.

De vrijstelling van de assurantiebelasting in 2019, de subsidie op de premie en het verlagen van de schadedrempel hebben de gewasverzekering bereikbaarder en toegankelijker gemaakt voor een bredere groep telers. Niet iedereen heeft volgens Schreuder een actueel beeld van de mogelijkheden.

'Er is tegenwoordig meer maatwerk mogelijk, bijvoorbeeld door te kiezen voor een hoger eigen risico. Als je kunt beregenen en droogte aankan, kun je kiezen voor een polis die een hoog eigen risico heeft voor droogte tegen een premiekorting', legt Schreuder uit.

Vereinigte Hagel: veel schade door droogte en neerslag

Nadat in februari van dit jaar de stormen Dudley, Eunice en Franklin in vier dagen over Nederland raasden, bleken de gevolgen voor telers mee te vallen. Er stonden nog niet veel gewassen op het land. Maar de gevolgen van de droogte in de zomer en extreme neerslag waren groter, zeg directeur Jan Schreuder van Coöperatie Vereinigte Hagel.

Schreuder telde dit jaar zo'n 850 gewasschades bij zijn klanten. 'In een strook van Zeeland tot Zuid-Holland viel in september 60 tot 140 millimeter regen in 24 uur. Dat was heel extreem. Dat en de droogte in de zomer en hagelschade in het fruit waren voor ons de grote thema's dit jaar.'

De gewasschade maakt 2022 een bovengemiddeld jaar voor Vereinigte Hagel. 2021 was met achthonderd schades ook aan de hoge kant, maar in een normaal jaar zijn het er zo'n vijf- tot zeshonderd. Schreuder: 'We hebben wel een prachtige herfst waarin het goed oogsten is. Dat hebben we in de afgelopen jaren ook weleens anders gezien.'

Belangstelling brede weersverzekering

Door de toename van de gewasschade ziet Schreuder bij boeren en tuinders de belangstelling voor de brede weersverzekering groeien. Dit jaar hadden zo'n 2.600 telers die verzekering afgesloten, een toename van 35 procent ten opzichte van drie jaar geleden. Hij schat dat 60 procent van de telers op een of andere manier een gewasverzekering heeft.

'Meer telers gaan er bewuster mee om. Een gewasverzekering is het sluitstuk van het risicomanagement. Wat kun je als agrarisch ondernemer zelf doen? Is je bodembeheer, drainage of beregening op orde? Verzekeren doe je voor de extreme gevallen', stelt Schreuder.

Wat ook meespeelt, is dat boeren bij verzekerde buren zien dat zij wel een uitkering krijgen bij dezelfde schade. Die mond-tot-mondreclame werkt, volgens Schreuder. 'Je wilt als boer toch rustig slapen als je buien hoort vallen. Het is wel je inkomen dat buiten op het veld staat.'

Niet alleen het klimaat, maar ook (geo)politieke en economische ontwikkelingen zijn van invloed op polissen die boeren en tuinders nodig hebben. De prijsstijgingen en materiaaltekorten in de bouw zorgen er bijvoorbeeld voor dat de herbouwwaarde van stallen en andere bouwwerken moet worden herzien, zegt adviseur Benjamin Overkleeft van LTO Verzekeringen.

'We zien dat die prijzen de pan uitrijzen, met wel stijgingen tot 25 procent. In veel polissen zit een garantie tegen onderverzekering en dat begint uit de pas te lopen. Dan moeten we de herbouwwaarde opnieuw vaststellen', geeft Overkleeft aan.

Stikstof vertraagt herbouw

Aanpassingen zijn soms ook nodig aan bedrijfsschadeverzekeringen. Als door een brand een bedrijf stil komt te liggen, neemt die polis de vaste lasten en het inkomensverlies voor zijn rekening. Doorgaans is dat voor de duur van een jaar, de tijd waarin het bedrijf opnieuw werd opgebouwd.

'Door de stikstofcrisis duren de vergunningstrajecten veel langer', zegt Overkleeft. 'Het is niet ongebruikelijk dat het totale herbouwtraject tegenwoordig 2,5 jaar in beslag neemt. Daar moeten we de polissen dan ook op aanpassen.'

Door de oorlog in Oekraïne stijgen de energieprijzen. Fruittelers kiezen ervoor hun laatste oogst niet meer op te slaan om te besparen op energiekosten. Dit heeft ook gevolgen voor de verzekering. 'Door de energieprijzen groeit de interesse in zonnepanelen, wat weer andere uitdagingen heeft.'

Schadelijke deeltjes van zonnepanelen

Nationale Nederlanden is de eerste verzekeraar die sinds dit jaar de opruimkosten vergoedt van deeltjes van zonnepanelen die na een brand zijn neergedaald bij derden, weet Overkleeft. Hij verwacht dat meer verzekeraars hierin zullen volgen. 'De kans daarop is toch gering. De kosten van die schades zijn uiteindelijk beperkt en niet veel anders dan bij een asbestbrand. Bij dat laatste zien we juist een afname.'

Door alle ontwikkelen zijn er in de afgelopen jaren veel dingen op hun kop komen te staan, waardoor het volgens Overkleeft zinvol is om zorgvuldig naar bestaande polissen te kijken. 'Ik zie het ook in de interesse in de brede weersverzekering. Voorheen was dat toch vooral een verzekering voor fruittelers. Maar door droge zomers met schade in de mais, zie ik nu ook veehouders een polis afsluiten. Dat geeft wel aan dat veel boeren bezig zijn zich in te dekken tegen risico's.'

De overheid kan nog wel een bijdrage leveren aan het aantrekkelijk maken van de brede weersverzekering, vindt Schreuder van Vereinigte Hagel. Jaarlijks trekt de overheid daar 17,5 miljoen euro voor uit. Daarmee wordt ongeveer de helft van de premie gesubsidieerd. Wanneer meer telers zich inschrijven, volgt een individuele korting op die tegemoetkoming. Die korting wordt later in het seizoen verrekend.

'Dit jaar ging er uiteindelijk 9 procent af van die tegemoetkoming. Het is voor een verzekeraar niet fijn om geen definitieve offerte af te kunnen geven. Daarom zou het ministerie gebruik moeten maken van de ruimte die Brussel biedt. Nederland steunt de premie maar circa 50 procent, terwijl Europa 70 procent toestaat. Het zou beter zijn die ruimte te gebruiken en het tegemoetkomingspercentage ieder voorjaar al vast te stellen, ongeacht het aantal deelnemers', besluit Schreuder.

‘Ondernemers hebben vaak geen idee van de risico’s die ze lopen’

Elke agrarisch ondernemer loopt tientallen risico’s die het voortbestaan van de onderneming in meer of mindere mate bedreigen. Die gevaren lopen uiteen van persoonlijk ongemak tot mislukte oogsten en van dierziekten tot brand. Een verzekering kan een goed middel zijn om risico’s af te dekken.

Maar een verzekering is niet de enige manier, geeft Jacco Griep aan. Hij is adviseur verzekeringen bij Rabobank Midden-Oost-Nederland. ‘Je kunt je ook afvragen wat je preventief of organisatorisch kunt doen in je bedrijf. Maar je moet ook leren van incidenten en fouten, door werkzaamheden te optimaliseren.’

Wat verstaat u onder risicomanagement?

‘Het gaat om zaken die de continuïteit van de onderneming bedreigen. Dat is redelijk breed. Met risicomanagement proberen we structuur aan te brengen en risico’s te classificeren, in te delen en te prioriteren. We willen de ondernemer helpen daarmee om te gaan.

‘Het is niet voldoende om een keer per jaar met je verzekeringsagent om de tafel te zitten. Je moet je bedrijf continu monitoren. Hoe ga je verstandig met risico’s om? Kun je het voorkomen of de gevolgen tot een aanvaardbaar niveau beperken?’

Zijn boeren zich voldoende bewust van de risico’s?

‘Nee. Ik denk dat 70 procent geen goed beeld heeft van zijn verzekeringssituatie. De basis is bekend, zoals de risico’s van brand of in het verkeer. Maar als je er dieper op ingaat, bijvoorbeeld over contractuele aansprakelijkheid, zie je hiaten.’

Welke risico’s blijven vaak onderbelicht?

‘Ik denk bijvoorbeeld aan aansprakelijkheid. Stel je bent aardappelteler en voert een bespuiting uit op gewassen van collega’s om op deze manier je spuit rendabeler te maken. En er gaat wat mis waardoor gewassen verloren gaan. Wat dan?

‘Ander voorbeeld: contractuele aansprakelijkheid. Er zijn steeds meer samenwerkingsverbanden tussen boeren. Een boer bewaart bijvoorbeeld de oogst van de buurman in zijn loods. Als er iets met de loods gebeurt, kan vermogensschade ontstaan bij de buurman.’

Hoe gaat u aan de slag met risicomanagement?

‘Als ondernemers met een plan komen, kijken we vooraf samen met hun accountmanager naar hun investeringsplan. We kijken naar de complexiteit van de bedrijven. Wat voor type ondernemers zijn het? Waar liggen ze wakker van? Wat vinden ze belangrijk? Wat willen ze geregeld hebben? Daar moeten we goed naar luisteren en op reageren. We kijken niet alleen naar de korte termijn, maar ook naar de toekomst.

‘Ik vraag ondernemers altijd wat het hart van het bedrijf is. Waar worden de euro’s verdiend? Als ze dan vertellen over hun bewaring en dat ze zelf sorteren en verpakken voor een supermarkt, weet je dat ze in dat gebouw hun omzet verdienen. En met de gewassen op het veld. Als bij een hagelbui het loof van de aardappelplanten kapotgaat, stagneert dat allemaal.

‘Dan moet je gaan wegen. Hoe groot is de kans dat zoiets gebeurt? Er zijn ook boeren die een misoogst tot een zekere hoogte accepteren en zij kunnen dat ook lijden. Anderen zitten niet in die positie en voor hen is er een mogelijkheid voor een brede weerverzekering. Zo kun je je verzekeren tegen omzetverlies of ervoor zorgen dat je de vaste lasten kunt blijven betalen. Het afwegen van de risico’s, daar kunnen we bij helpen.’

Waarom is het belangrijk om de risico’s in beeld te hebben?

‘Een onderdeel van goed ondernemerschap is het in beeld hebben van de risico’s van de onderneming. Een modern agrarisch bedrijf is zeer kapitaalintensief. Een boer heeft veel vermogen nodig om het bedrijf te runnen.

‘De ondernemer heeft geld nodig van andere partijen, zoals een bank. Maar banken hebben ook een financieringsbeleid, zodat ze op een verantwoorde manier geld lenen aan partijen. Ze gaan er daarnaast van uit dat een ondernemer de risico’s in kaart brengt. Dat is ook het nut van risicomanagement, het moet wat opleveren. Het voortbestaan van je onderneming is het hoogste doel.’

En dan? Alles verzekeren?

‘Ik probeer het af te bakenen naar verzekerbare risico’s. Sommige risico’s zijn over te dragen en daar sluit je een verzekering voor af. En andere moet je accepteren. Je hebt bijvoorbeeld een politiek risico, zoals veranderende wet- en regelgeving. Dat kun je niet echt beïnvloeden als individuele ondernemer.

‘Risicomanagement gaat ook niet alleen om verzekeren. Je kunt ook kijken wat je organisatorisch of preventief kunt doen om risico’s te vermijden of verkleinen.’

Kunt u een voorbeeld geven van preventie?

‘We adviseren ondernemers die met houten bewaarkisten werken een kistenplein te maken op afstand van de bedrijfsgebouwen. Daarbij stapel je ze niet hoger dan zeslaags en dat doe je minimaal 10 meter van het gebouw. Als er dan iets omvalt, heb je geen schade aan de schuur.

‘Zo kun je je afvragen waar je de machines parkeert. Doe je dat in het hart van het bedrijf? Als er iets fout gaat, is de schade groter. Zorg ook dat je de kans op zelfontbranding verkleint.’

Waarom moet je dit continu monitoren?

‘Bedrijven veranderen. De afgelopen jaren hebben veel mensen zonnepanelen geplaatst op hun dak. Ze moeten beseffen dat dit een nevenactiviteit is. In hoeverre vormt dat een gevaar voor hun hoofdactiviteit? Als je zonnepanelen plaatst op de schuur waar je pootgoed bewaart, ben je bij brand meer kwijt dan de schuur en de zonnepanelen.

‘Pootgoedteelt is meerjarig. Als je door brand je uitgangsmateriaal kwijtraakt, heb je daar vier jaar last van. Je verdienmodel klopt niet meer en dat kan leiden tot een faillissement. Het raakt de belangrijkste doelstelling van elke onderneming: continuïteit.’

Insolventiespecialist: boer loopt groot risico met veelgekozen rechtsvorm

Kooyman verbaast zich er al jaren over dat veel bedrijven in de agrarische sector een rechtsvorm hanteren die geen scheiding kent tussen zakelijk en privé, zoals de vof of maatschap. Volgens hem funest in het geval van een faillissement. 'Met een vof ga je privé failliet, je bent hoofdelijk aansprakelijk. Ik zit sinds 1999 in de insolventiewereld en heb echtscheidingen gezien en zelfmoorden. Tegen de tijd dat ik word gebeld, is het vaak te laat voor ondernemers.'

Volgens Kooyman is het materiële aspect één ding, maar de mentale klap bij een faillissement is niet te becijferen. 'Mensen vragen niet graag hulp als het mis is, maar ondertussen gaan ze er geestelijk aan onderdoor. Terwijl een faillissement in 80 procent van de bedrijfsbeëindigingen te voorkomen is.'

Kapitaal in bv

De specialist adviseert kapitaalintensieve bedrijven in de landbouwsector dan ook om hun zaken anders te regelen. Belangrijk is om een scheiding te maken tussen privé en zaak en tussen risico en bezit. Prijs en oogstopbrengst zijn risico's en het is volgens Kooyman zaak deze te scheiden van bezit als trekkers, machines en gebouwen. 'Zorg dat kapitaalgoederen geen onderdeel van je risico worden. Je kunt deze in een bv stoppen waar je vervolgens met je vof het materieel van inhuurt.'

Op die manier stellen ondernemers de waarde van hun materieel veilig voor het geval bijvoorbeeld hun stal afbrandt en ze net achterlopen met het betalen van de verzekeringspremie, geeft Kooyman aan. 'Dan ben je gewoon failliet en kun je het in feite de rest van je leven wel shaken. Heb je die goederen in een bv, dan kun je bij wijze van spreken morgen opnieuw beginnen.'

Nu in actie komen

De insolventiespecialist adviseert boeren om nu in actie te komen, niet wanneer het mis dreigt te gaan. Boekhouders moeten dat besef ook krijgen, stelt hij. 'Dat zijn discussies die ik vaak met ze heb gevoerd. Ik snap dat ze ondernemers om fiscale redenen adviseren alles in een vof onder te brengen, als ondernemer krijg je daardoor allerlei vormen van vrijstelling. Maar ik heb zelf ooit een faillissement meegemaakt, ik zou willen dat ik toen die paar duizend euro meer belasting had betaald om die scheiding aan te kunnen brengen. Geloof me, dat is de beste verzekeringspremie die er is.'

Voor een goede bedrijfsstructuur bestaat geen standaard, zegt Kooyman. 'Dat moet per bedrijf worden uitgezocht. Maar trek er eens een goede halve dag voor uit, dan staat die structuur klaar. Maak het daarna in orde bij de notaris, dat geeft een hoop rust.'

Kooyman biedt sinds twee jaar samen met zijn compagnon Nico Schraag de cursus Effectief Ondernemen aan waarin cursisten in elke fase van het ondernemerschap, van opstart tot bedrijfsbeëindiging, leren zichzelf te beschermen. Hij heeft ervaren dat elke ondernemer anders in elkaar steekt. 'Hoe iemand mentaal in elkaar zit, bepaalt hoe hij reageert in crisissituaties. In de agrarische sector zit veel trots, maar dat kan in zo'n situatie juist een sta-in-de-weg zijn. Zoek hulp. Ik ken de sector. Als je je kwetsbaar opstelt, helpen boeren elkaar.'

Nieuwe regels: risico’s bioboeren op papier

Die verordening is dit jaar nog niet zo’n punt, aangezien toezichthouder Skal bij constatering van een overtreding op dit gebied slechts een ‘aandachtspunt’ noteert. Dat wordt per 1 januari 2023 een ‘afwijking’. ‘Dat betekent dat er nu geen consequenties aan zijn verbonden, maar in het geval van een afwijking moet het bij een volgende controle goed zijn’, legt Doornebosch uit.

Zij noemt de nieuwe regelgeving een goede zaak, omdat ondernemers met de bedrijfsbeschrijving en risicoanalyse inzichtelijk maken wat er mis kan gaan in het volledige productieproces. ‘Het gaat over de status van producten. Je wilt biologisch kunnen afzetten, anders ben je de meerprijs ook kwijt.’

De bedrijfsbeschrijving moet onder meer bestaan uit een lijst met geproduceerde producten, een plattegrond van het bedrijf, organogram en een beschrijving van activiteiten die overeen moet komen met de activiteiten op het biologische certificaat. Dat is volgens de bedrijfsadviseur het meest eenvoudige onderdeel van de twee.

Risicoanalyse meer werk

De risicoanalyse vereist meer werk, weet Doornebosch. Per activiteit van het bedrijf, bijvoorbeeld inkoop, teelt of verkoop, moet een ondernemer vastleggen welke risico’s er zijn die de biologische status van een product kunnen ondermijnen. Ook moet worden vastgesteld hoe deze risico’s vermeden kunnen worden en dient regelmatige controle plaats te vinden of de voorgestelde maatregelen daarvoor nog het gewenste effect hebben.

Dit zal voor elk bedrijf anders zijn en een gestandaardiseerde risicolijst bestaat vooralsnog niet. ‘Het is voor bedrijven echt een nieuwe manier van werken en denken’, zegt de bedrijfsadviseur. ‘Ik weet dat Skal bezig is om meer standaarden te ontwikkelen hiervoor, maar boeren zullen er echt even voor moeten gaan zitten.’

De bedrijfsbeschrijving en risicoanalyse hoeven niet ergens geregistreerd te worden, maar een ondernemer moet ze kunnen tonen als Skal op inspectie komt. Afhankelijk van het risicoprofiel van een bedrijf is er twee keer per jaar of tweejaarlijks een aangekondigde controle.

Zaken op orde

Doornebosch verwacht niet dat Skal direct per 1 januari naast reguliere inspecties extra gaat controleren op de aanwezigheid van de twee vereiste documenten. ‘Het is lastig in te schatten hoeveel boeren hun zaakjes op dit gebied op orde hebben. Mijn inschatting is dat veel boeren nog niet voldoende weten wat er van ze verwacht wordt. Skal zal dat ook weten.’

De bedrijfsadviseur vermoedt dat een deel van de boeren pas in actie komt wanneer Skal een afwijking constateert, maar ze adviseert om daar niet op te wachten. ‘Het is zonde als je een afwijking krijgt voor iets wat je makkelijk kunt voorkomen.’