Rechter beperkt middeleninzet in lelieteelt bij Brabantse teler

Bij de voorzieningenrechter werd in een kort geding door omwonenden gevraagd om een volledig verbod voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op het perceel met lelies, dat volgens de omwonenden te dicht bij hun huizen ligt. De rechter gaat op een aantal punten niet mee in het verweer van de teler.

Volgens de rechter zijn de omwonenden bijvoorbeeld niet-ontvankelijk, omdat ze op meer dan 50 meter van het perceel wonen. Maar omdat is aangetoond dat gewasbeschermingsmiddelen tot 500 meter kunnen worden gevonden en de huizen ruim binnen die afstand staan, zijn ze wel belanghebbenden.

Mede op basis van een arrest van het gerechtshof in Arnhem-Leeuwarden op 10 juli 2023 stelt de voorzieningenrechter dat in een kort geding de mogelijkheid bestaat om het voorzorgsprincipe toe te passen. Daarmee kan niet elk risico worden uitgesloten. Maar omdat er een tekort aan onderzoek naar neurotoxiciteit en neurodegeneratieve gevolgen (hersen- en zenuwschade) is, kan het voorzorgsprincipe worden getroffen.

Serieuze maatregelen genomen

De teler heeft volgens de rechter aannemelijk gemaakt dat er 'serieuze maatregelen zijn getroffen om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de mogelijk schadelijke gevolgen voor omwonenden zoveel mogelijk te beperken'. Er wordt bijvoorbeeld een specifieke leliesoort geteeld die weinig gevoelig is voor schimmels, virussen en botrytus.

Daarnaast gebruikt de teler een veldspuit met luchtondersteuning en een driftreductie van 99 procent. Dit terwijl de eis 75 procent is. Volgens de rechter wordt rekening gehouden met de weersomstandigheden om de kans op verwaaien te verkleinen en spuit de teler alleen tijdens kantooruren als omwonenden veelal niet thuis zijn.

Verder zet de teler biologische middelen en biostimulanten in om de groei en de gewassen te versterken. Hij gebruikt mede hierdoor in totaal 5,8 kilo middel per hectare en het resterende teeltseizoen nog 1,8 kilo per hectare, wat minder is dan gebruikelijk. Tenslotte geeft de teler aan dat op het betreffende perceel de komende acht tot tien jaar geen lelies meer komen.

Geen aanleiding voor

Alles afwegende ziet de voorzieningenrechter geen aanleiding om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen voor dit seizoen te verbieden. Daarbij weegt de rechter mee dat zowel de Gezondheidsraad als het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) geen aanleiding zien om direct maatregelen te nemen. De onderzoeken die de omwonenden aandragen over de mogelijke gezondheidseffecten hebben vooral betrekking op gebruikers.

Een direct verbod op het gebruik van gewasbescherming zou voor de teler tot een verlies van 500.000 euro leiden. Met dit in het achterhoofd en het feit dat de gezondheidsrisico's op langere termijn niet zijn in te schatten, weegt het belang van de teler zwaarder dan dat van de omwonenden.

Daarbij telt ook mee dat de teler heeft gezegd de komende acht tot tien jaar geen lelies op dit perceel zal telen. De omwonenden kunnen die tijd gebruiken om in een bodemprocedure duidelijkheid te krijgen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

De teler is wel verplicht zich aan de vooraf aangegeven middelen te houden. Uitzondering zijn middelen die onder de SKAL-gecertificeerde lelieteelt vallen. De teler moet de bespuitingen nauwgezet bijhouden en direct op een eerste verzoek van de omwonenden de gegevens tonen. Gebeurt dit niet, dan betaalt hij per keer een dwangsom van 10.000 euro tot een maximum van 150.000 euro.