Winnaar Gouden Grutto zet zich in voor natuurinclusieve landbouw

In haar toekomstvisie op de agrofoodsector in 2040 zet Rabobank in op een agrarische sector die in Nederland duurzame (voedsel)producten produceert in evenwicht met de omgeving. In 2040 is het productievolume afgenomen en het verdienvermogen toegenomen. De Nederlandse landbouw produceert binnen de overeengekomen milieugrenzen, vervult zijn aandeel in de klimaatopgave en levert een substantiële bijdrage aan de kwaliteit van natuur en landschap in het landelijk gebied. Ofwel: de land en-tuinbouw levert een bijdrage aan de brede welvaart in Nederland.

De bedrijfsvoering van biologisch melkveehouders Wicher (62) en Aaltje Hoeve-Coster (57) uit het Overijsselse Rouveen past als een van de beschreven ontwikkelrichtingen – natuurinclusief – goed bij de agrofoodvisie van Rabobank. Zij zetten niet alleen in op natuurbehoud, maar willen die natuur zelfs beter en toekomstbestendiger maken.

Hoeve en zijn buurman Willem Courtz, eveneens biologisch melkveehouder, hebben een deel van hun land beschikbaar gesteld aan weidevogels, die deze plek in groten getale weten te vinden.

Hun inspanningen voor weidevogels is niet onopgemerkt gebleven. Onlangs kregen de boeren de Gouden Grutto uitgereikt van Vogelbescherming Nederland.

'Vorig jaar grepen we er net naast. Dat was wel een beetje zuur', lacht Hoeve. 'Dit jaar mochten we het bronzen beeld, een wisseltrofee, wel mee naar huis nemen. Geweldig. Ik vind weidevogels prachtig. Als ik er één zie of je ziet dat er kuikens uit het ei zijn gekomen, is mijn dag meteen goed.'

Kleinschalige bedrijfsvoering

In totaal is 25 hectare van het land van Hoeve en Courtz bestemd voor weidevogels. Door de combinatie van kleinschalige en extensieve bedrijfsvoering creëren zij een plek in het boerenland waar de weidevogels zich thuis voelen. En alle moeite loont. Inmiddels zijn er alweer net zoveel weidevogels als in de jaren zestig van de vorige eeuw.

'Dit is van oudsher een echt weidevogelgebied', zegt Hoeve. 'Vooral de wulp zie je in dit gebied veel. Voor de wulp is het Staphorsterveld de grootste broedplek van West-Europa. Maar bijvoorbeeld ook de grutto, kievit, scholekster en tureluur vind je hier. De kemphaan was er wel, maar die heb ik al een tijd niet gezien. Maar je kunt er zelf voor zorgen dat die vogel weer terugkomt. Je moet daar alleen wel wat voor doen.'

Elektrische afrastering

In de praktijk betekent dat onder meer dat om het hele weiland een elektrische afrastering is geplaatst om predatoren zoals de vos buiten te houden. 'Om de drie, vier weken moet het gras dat tegen het onderste draadje van die weideafrastering ligt, worden weggemaaid, anders werkt het schrikdraad niet meer. Binnen die 25 hectare is ook een greppelplasdras, plus een plasdras van 0,5 hectare groot, waarin 15 à 20 centimeter water staat. Dat is met alle wormpjes en insecten die daarin zitten een ware trekpleister voor de weidevogels', legt Hoeve uit.

'Dat moet ook worden onderhouden. Er moet niet te veel gras in groeien, want dan komen de vogels niet meer terug. De prijs van 5.000 euro die is verbonden aan de Gouden Grutto, kunnen we bijvoorbeeld gebruiken voor het onderhoud van onder andere het schrikdraad.'

Vrijwilligers

Bij de bescherming van weidevogels is de inzet van vrijwilligers van groot belang. Zij lopen door de weiden om te zien waar nesten zijn. Die brengen ze in kaart en geven het door aan de boeren, zodat zij eromheen maaien.

In de weilanden van Rouveen en Staphorst is de 74-jarige Ynske een drijvende kracht. Zij is dag en nacht bezig met weidevogels. 'Tegenwoordig ziet een drone al meer dan de helft van de nesten, maar de vrijwilligers blijven onmisbaar. Zij zouden eigenlijk een vergoeding moeten krijgen voor alles wat ze doen. Het is veel werk, maar we doen het met liefde. Het geeft ons veel werkplezier en vreugde.'

De Gouden Grutto was niet alleen bestemd voor Wicher en Aaltje Hoeve-Coster. De 25 hectare bestemd voor de weidevogels delen zij immers met hun buren Willem en Jantje Courtz.

Hoeve: 'Als het om weidevogels gaat, heeft Willem misschien nog wel meer passie dan ik. Hij zit er met zijn bedrijf middenin. Ynske zit dan bij hem op de trekker. Dat gaat lángzaam. Hij laat soms hele stroken ongemaaid, terwijl hij het gras toch echt nodig heeft als voer voor zijn koeien. Vorig jaar had hij uiteindelijk niet eens genoeg voer. Als hij maait, ziet het land er af en toe uit alsof hij dronken is, zo slingert hij om al die nesten heen.'

Extensiveren

Het stipt meteen dé grote uitdaging van deze biologische boeren aan. Ze willen graag extensiveren om duurzamer te werken, het milieu minder te belasten, de biodiversiteit te vergroten en het welzijn van dieren te verbeteren. Tegelijkertijd moet een bedrijf financieel gezond blijven. Er moet brood op de plank komen.

Voor Rabobank is het ondersteunen en stimuleren van extensivering in de agrarische sector een logische stap in het uitvoeren van hun agrofoodvisie. Koos Oetsen, adviseur Food & Agri bij Rabobank: 'Maar ook wat ons betreft is een goed verdienmodel een vereiste. Plannen moeten perspectief bieden voor boer en natuur.'

In 2022 kreeg de melk van Hoeve het 3 sterren Beter Leven-keurmerk. In Nederland zijn slechts vijf melkveehouders die dat kunnen zeggen. Door de extra vergoeding die deze biologische melk per liter oplevert en de kaas die er in de kaasfabriek in Rouveen van wordt gemaakt – respectievelijk verkocht bij Ekoplaza en Lidl – zijn Hoeve, zijn vrouw en hun kompaan Jarno Bisschop (26) in staat om te extensiveren. Zij kunnen een bedrijf neerzetten met hart voor planeet en dier. Hoeve-Coster: 'Maar de consument moet wel bereid zijn en blijven om die iets hogere prijs te betalen.'

2,3 hectare land bijgekocht

In mei hebben ze als maatschap 2,3 hectare land bijgekocht. 'Om de bedrijfsvoering te optimaliseren', legt Hoeve uit. 'Het levert bijvoorbeeld ook weer voer voor de koeien op. Dat willen we het liefst zelf produceren. Biologisch voer is hartstikke duur als je het koopt. Er staat nu mais op dit veld, maar hierna kan dat bijvoorbeeld luzerne zijn.'

Dit was een ontwikkeling die Rabobank graag wilde financieren. Een andere ontwikkeling binnen het bedrijf zijn de melkrobots, die zijn aangeschaft en binnenkort werken. 'Die heeft Jarno gekocht. Hij is sinds vier jaar lid van onze maatschap en beoogd opvolger van de boerderij', benadrukt Hoeve. 'Dat is echt zijn ding en een stap richting de toekomst, als Aaltje en ik hier straks zijn vertrokken.'

Zelfvoorzienend

De boerderij van Hoeve en Hoeve-Coster is in het energieverbruik geheel zelfvoorzienend. Het dak van de stallen ligt vol met zonnepanelen en er is warmteterugwinning. Het is geen eis voor biologische bedrijven om zelfvoorzienend te zijn op energiegebied, maar het past wel goed bij de bedrijfsvoering.

Deze melkveehouderij in Rouveen loopt voorop in de transitie naar een duurzaam, natuurinclusief landbouwsysteem. De ontwikkelingen zullen absoluut niet stoppen, als Jarno straks in zijn eentje aan het roer staat. De bescherming van de weidevogels trouwens ook niet. Hoeve: 'Ik denk dat Jarno even fanatiek is met de vogels als ik. Hij woonde een kilometer verderop en was als kind altijd al op de boerderij om te helpen. Hij heeft het allemaal met de paplepel ingegoten gekregen.'