Telers bepleiten risicofonds eiwitgewassen

Het verdienmodel en de teeltrisico's zijn de grootste obstakels waar pionierende telers van veldbonen en lupine tegenaan lopen. Dat bleek onlangs tijdens de presentatie van de resultaten van drie jaar onderzoek Verbonden Peelproeftuinen voor slimme rotatieteelten in het Brabantse Deurne.

Boeren willen graag nieuwe gewassen telen, maar zeker in de eerste jaren lopen zij grote risico's. 'Twee van de drie of vier teelten lukken slechts', zeggen telers over hun ervaringen in de afgelopen jaren. Om de grote risico's in de jaren van pionieren te kunnen overbruggen, dringen de telers aan op een risicofonds.

Geld vooral naar andere partijen

In allerlei projecten wordt veel geld gepompt, stellen telers. Dat is mooi, maar degene die aan het begin van de keten staat, ziet daar niets van. Het geld gaat volgens de telers alleen naar andere partijen die zijn betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe teelten en afzetketens. 'De deelnemers in de projectgroepen krijgen uren allemaal betaald, behalve de boeren.'

Ook aan het verdienmodel schort het een en ander. Als boeren aan de teelt kunnen verdienen, komt de productie vanzelf van de grond. 'Ja, er moet nog wel wat gebeuren. Telers lopen grote risico's en dat moet worden betaald. Aan de andere kant zijn er ook grotere afnemers nodig', stelt projectleider Ellen Kusters van Verbonden Peelproeftuinen voor slimme rotatieteelten.

Het project heeft ook geleerd dat telers van veldbonen en lupine niet hetzelfde zijn. 'De veldbonenteler werkt akkerbouwmatig en is zakelijker. De lupineteler is ambitieus en idealist', omschrijft projectleider agro Marieke van Beers van Innovatiehuis de Peel. 'Toch delen ze meer dan dat ze verschillen. We hebben veel mooie dingen gedaan.'

Vervolgonderzoek

'Er is veel bereikt', zegt Kusters. 'We hebben drie jaar lang keihard gewerkt. Zijn we nu klaar? Zeker niet. We willen graag door. Bij lupine hebben we mooie stappen gezet in de keten, bij veldbonen moet dat nog. We hebben een kleine verlenging gekregen, maar er moet nog veel meer gebeuren', benadrukt ze.

'Lupine is van nature lekker, bij veldbonen is daar wat meer voor nodig', legt Kusters uit. Ze hoopt veredeling en afzet dichter bij elkaar te kunnen brengen, zodat de wensen en benodigdheden beter op elkaar worden afgestemd. Teelt en afzet moeten gelijk opgaan, zegt ze. 'Als de afzet te snel groeit, wordt het te duur. En als er te weinig afzet is, wordt er niets verdiend.'

'Is het telen van eiwitgewassen hier te doen?', vraagt Lucas de Man, presentator van het eiwitevent 'Love is in the soil' in Deurne zich af. 'Als er ergens een plek is, dan in dit land. Nederland staat vooraan wat kennis betreft. Misschien moeten we beginnen met dichtbij sourcen belonen. Dat is lastig te realiseren, maar wel iets waar we misschien naartoe moeten', zegt Patrick Lemmens, projectleider bij de LLTB.

Grote verwerkers zien heel Europa als dichtbij. 'De Rabobank praat over een afstand van 800 kilometer als dichtbij. Daar kan ik mee leven', zegt Kusters. 'Belangrijk daarbij is een gelijk speelveld. In Polen hebben ze te maken met veel lagere kosten. Bovendien zijn daar andere overheidsregelingen. Als er sprake is van een gelijk speelveld, zijn er minder argumenten om de grondstof van ver te halen', meent zij.

'De eiwittransitie gaat door', zegt Sonja Zuijdgeest, ketenregisseur van de BeanDeal die als doel heeft de teelt en verwerking van eiwitrijke gewassen op te schalen. 'Het gewas brengt zoveel goeds wat stikstof, biodiversiteit, bodemgezondheid en waterkwaliteit betreft. Het is goed voor mensen en land.'

Akkerbouwers willen best lupine telen, maar er moet wat aan de prijs gebeuren, zegt Marcel Claus, adviseur van gemeente Venray en betrokken bij de regionale ontwikkeling in Noord-Limburg. 'Ik hoop dat consumenten iets meer willen betalen en dat supermarkten de keuze in hun schappen gaan beperken. Als we wat willen bereiken, dan moet dat wel worden betaald.'

Directeur Ruben Bringsken van Jamael Food Group in het Gelderse Driel kondigt aan dat de consumentenprijzen voor de producten van Boon vanaf 1 april dalen. 'Wij hebben gekeken naar de kosten in de hele keten en kosten die er niet in thuishoren, gaan wij eruit slopen', geeft hij vast een voorschot.

Bringsken kan nog niet zeggen hoeveel de prijzen dalen, maar zeker is dat ze omlaaggaan. 'Als fabrikant mogen wij de prijzen in de winkel niet bepalen. Wij mogen alleen een maximale prijs voor de supermarkten aangeven.' Volgens hem zit er een stijgende lijn in de verkopen van bonen. Ook kopen steeds meer jonge mensen de producten.

Eerlijke prijzen

'Toch verandert het consumentengedrag nog niet zo hard', reageert projectleider plantgezondheid Harm Vogels van ZLTO. 'Misschien moeten we naar eerlijke prijzen voor de hele sector, dus ook voor dierlijke producten. Dus inclusief kosten voor klimaat en dierenwelzijn', oppert strateeg voedseltransitie Janny van der Heijden van provincie Noord-Brabant.

Door dierlijke producten duurder te maken in de winkel, wordt het prijsverschil met plantaardige eiwitproducten vanzelf kleiner. 'Dat laatste is al aan het gebeuren', constateert Zuijdgeest. 'Lidl heeft de prijzen van plantaardige producten al verlaagd. En in de supermarktwereld werkt het zo dat als er één een stap zet, de rest vanzelf volgt.'