'Overname is nog uitdagender geworden door schaalvergroting'

Pieter Vellekoop is als Westlandse tuinderszoon opgegroeid tussen glas, tomaten en sla. Hij nam het ouderlijk bedrijf niet over, maar studeerde Bedrijfskunde. Eerst aan de agrarische hogeschool en later aan de Erasmus Universiteit.

Tuinbouwbedrijven daten en flirten met elkaar als stap in potentiële samenwerking

Pieter Vellekoop, bedrijfsadviseur bij Flynth

Vellekoop werkte bijna twintig jaar bij Rabobank Westland en zit inmiddels 7,5 jaar bij Flynth in Maasdijk als bedrijfsadviseur in de glastuinbouw. 'Ik help ondernemers nadenken over de toekomst en dus over thema's als opvolging, fusies, overnames en financiering.'

Geregeld weet Vellekoop de aandacht te trekken met prikkelende berichten op socialmediaplatform LinkedIn. Een voorbeeld is een overzichtelijk schema van alle samenwerkingsverbanden die er zijn tussen toeleveranciers van tuinbouwtechniek. Sectorvolgers likken hun vingers erbij af.

Hoe kwam u erbij om zo'n schema te maken?

'Ik heb al sinds ik jong ben een fascinatie voor tuinbouwtechniek. Die interesse stamt uit de tijd dat ik als tuinderszoon met mijn vader meeging naar vakbeurs NTV, waar veel machines en technieken te zien waren. Dat vond ik prachtig. Omdat er in de sector zoveel beweging gericht op samenwerking en andere vormen van clustering is, wilde ik een overzicht hebben van wie bij wie hoort. Toen ik dit op LinkedIn deelde, ging het bericht viral met meer dan 80.000 views.'

Vanwaar die trend van sterke clustering?

'In Nederland zijn kassenbouwers en installateurs steeds groter geworden vanwege hun activiteiten in het buitenland, wat voor hen de groeimarkt is. Telers en investeerders daar weten weinig van moderne tuinbouw. Ze willen zogenoemde turnkeyprojecten waarbij een bouwer alle disciplines verzorgt: van klimaat- en water- tot scherminstallaties. Je hebt alle schakels nodig onder één vlag om slagvaardig te kunnen zijn op de internationale markt.'

Ook bij de teeltbedrijven is deze trend ingezet. Waarom?

'Het gebrek aan opvolging speelt hierin een rol. Door aan te sluiten bij een groter geheel kan een oudere teler op termijn uitstappen. Er komen ook nauwelijks tuinders van tuinbouwopleidingen af. Studenten kiezen vaker voor techniek, economie en de handelskant. De aanwas aan groene vingers is dus beperkt. Tegenwoordig worden er zelfs bedrijven overgenomen omdat ze de bijbehorende teler willen inlijven. Autonoom telen is in opkomst, maar de teler die door de kas loopt en zijn hand over het gewas haalt blijft goud waard.'

Zijn er nog meer redenen?

'Arbeid wordt schaarser en duurder. Het vraagt grote investeringen in robotisering om daar minder afhankelijk van te worden. Dat geldt ook voor andere uitdagingen, zoals de energietransitie. Die kun je makkelijker dragen als je met een grotere club bent. Het is een onomkeerbare ontwikkeling, want banken zien meer perspectief voor grotere en duurzamere bedrijven en gaan die meer ondersteunen.'

Welke toekomststrategieën zijn te onderscheiden?

'Globaal zijn er drie keuzes: verregaande specialisatie in product of markt, samenwerking met collega's of zelf heel groot worden. Vaak wordt samenwerking gezocht om kostenvoordelen en meer marktpotentie te verkrijgen, bijvoorbeeld in telersverenigingen en andere collectieven binnen een productgroep.'

'Ik zie die samenwerkingen ook een beetje als flirten en daten. Als je iemand leuk vindt, ga je ook niet meteen trouwen. Eerst maar eens samen inkopen en verkopen, dat kan een voorbode zijn van een latere fusie van bedrijven.'

Valt nog meer clustervorming te verwachten?

'Jazeker. Veel afnemers zijn retailers, grote partijen die graag samenwerken met andere grote partijen. Die consolidatie gaat in stappen. Kleinere telers zijn vaak al aangesloten bij een afzetcoöperatie. Maar daarin moet je overleggen, dat vertraagt de besluitvorming. Als je als teeltbedrijf in je eentje groot bent, kun je sneller schakelen. Zeker met steun van een investeringsmaatschappij.'

Er zijn al tomatenbedrijven van meer dan 100 hectare, hoe gaat dat verder?

'Vooral in de groenteteelt is schaalvergroting de weg om renderend te blijven. Alles onder de 100 hectare gaat nog samenklonteren, verwacht ik. Inmiddels stroomt er ook private equity de teelt in, zoals vanuit Cibus Fund dat Duijvestijn Tomaten heeft overgenomen als onderdeel van The Flavour Farm. De volgende stap voor die grote groentetelers is dat zij vestigingen openen in landen als Marokko en Tunesië om ook zonder kostbare belichting jaarrond te kunnen leveren.'

Wat betekent schaalvergroting voor overnamemogelijkheden van de volgende generatie?

'De huidige bedrijven zijn veel groter dan twintig jaar geleden, hebben meer personeel en zijn complexer op bijvoorbeeld energie-gebied. Dat vergt veel meer van een opvolger. Daarom begeleiden wij potentiële opvolgers intensief. Daarbij stel ik vragen als: wat past bij jou, welke rol zie je voor jezelf, waar krijg je energie van?'

'Eerst komt de zachte kant aan bod. Dan pas de harde kant van structuur en financiering. Begin maart zijn we gestart met een serie van vijf masterclasses voor jonge bedrijfsopvolgers waarin dit allemaal samenkomt.'

Er zijn dus nog opvolgers?

'Ja. Maar vanwege de stijgende arbeids- en energiekosten en druk van de maatschappelijke opinie leeft bij hen wel vaker de vraag 'wil ik dit nog wel?' Wat je ook ziet is dat de grotere glastuinbouwbedrijven niet per se alles zelf willen doen. Ze nemen professionals van buiten de familie in de directie, die hun specifieke expertise en netwerk meenemen. Een goede ontwikkeling, vind ik.'