Zeeuws-Vlaamse boeren pionieren met biodiversiteitsmaatregelen

In de Nederlands-Belgische grensregio in het oosten van Zeeuws-Vlaanderen experimenteren boeren en tuinders aan beide zijden van de grens, op basis van een vergoeding, met praktische methoden om de biodiversiteit op de akkers en weilanden te vergroten. Onder het koepelproject 'Grenspark Groot Saeftinghe' fungeert de regio sinds drie jaar als openluchtlaboratorium.

Het Nederlandse kamp bestaat uit zo'n twintig agrarisch ondernemers, voornamelijk akkerbouwers, die op grofweg 250 hectare maatregelen toepassen. Een van hen is akkerbouwer Gerard Mangnus uit Ossenisse. Hij is deelnemer van het eerste uur.

Openluchtlab

'Ik vind het een mooi project', begint Mangnus. 'Je moet het zien als een soort openluchtlab waarin we nieuwe dingen kunnen uitproberen zonder dat we financiële risico's lopen. Het ideaalbeeld is een natuurinclusieve landbouw voor gangbare gewassen. Maar wel op een praktische manier.'

De akkerbouwer hoefde naar eigen zeggen niet lang na te denken over zijn deelname. 'Het was een inkoppertje, want ik was al bezig met natuurinclusief boeren in de vorm van agrarisch natuurbeheer. Akkerranden met kruiden- of bloemenmengsels om vogels en insecten aan te trekken bijvoorbeeld. Dit project is voor mij een laagdrempelige manier om kennis op te doen over een andere indeling van je akker, zonder dat dit ten koste gaat van de opbrengst.'

De biodiversiteitsbal ging in de grensregio in 2017 rollen met het project 'Bruine Kiekendief'. Een groep Belgische en Nederlandse boeren en tuinders experimenteerde met maatregelen om de biodiversiteit in de gangbare landbouw te versterken.

Gewaspakketten

Als vervolg op dit project is in 2021 de Regio Deal Natuurinclusief Zeeuws Bouwplan in het leven geroepen. Daarin worden de ervaringen en resultaten van het project 'Bruine Kiekendief' gebruikt als startpunt naar het streven om een geheel bouwplan natuurinclusief te maken met voornamelijk Zeeuwse gewassen. Dan gaat het bijvoorbeeld over granen, aardappelen, bruine bonen en vlas.

'Voor elk gewas is een pakket met maatregelen samengesteld', weet Mangnus. 'Zo kun je zomergraan verdund inzaaien. Dan zaai je bijvoorbeeld per 5 hectare graan, 1 hectare verdund in. Dat deel blijft langer openstaan, zodat de veldleeuwerik, gele kwikstaart en patrijs langer toegang hebben om de nestelen of te foerageren. Een andere optie is om steeds een paar vakjes van een paar vierkante meter helemaal niet in te zaaien. Zo creëer je een landingsbaan voor de vogels.'

Mangnus en co hebben berekend wat het verdund inzaaien aan omzetverlies betekent. Dat valt volgens hem reuze mee. 'Ongeveer 5 procent op 5 hectare. Het graan gaat meer uitstoelen, omdat de plant meer licht krijgt dan normaal. En je hoeft minder kunstmest te strooien op een verdund perceel. Ik zou dit in principe vaker kunnen doen.'

Strokenteelt

Een andere praktische maatregel om de biodiversiteit te vergroten, is strokenteelt. 'Maar dan wel op een robuuste manier, bijvoorbeeld 20 hectare opdelen in drie of vier stukken. Je kunt dan pionieren met gewassen, zoals wintertarwe in combinatie met mais', zegt de akkerbouwer.

'Dat maakt de polder een stuk diverser en het is goed voor vogels en insecten. De stroken hebben minimaal de breedte van een spuitboom, want het moet zo praktisch mogelijk blijven voor een gangbare akkerbouwer', licht Magnus toe.

Spuitpaden inzaaien

Een iets minder voor de hand liggende manier om de Zeeuwse polders minder eentonig te maken, is spuitpaden inzaaien. 'Met facelia bijvoorbeeld', zegt de ondernemer. 'Daarmee hopen we natuurlijke bestrijders van luizen aan te trekken. Met gps kun je het spuitpad al in het najaar inzaaien om de bloeitijd van facelia te vervroegen. Een deel daarvan rijd je natuurlijk alsnog plat, maar niet de hele baan van 3 meter.'

Dan zijn er natuurlijk ook nog de verschillende mengsels voor het inzaaien van akkerranden. Mangnus: 'De focus ligt echt op de reguliere akkerbouw, maar veehouders kunnen ook meedoen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een rand met zonnebloemen om een maisperceel aanleggen.'

Het project loopt dit jaar ten einde, maar de akkerbouwer hoopt vurig op een vervolg. 'Als dit langer zou kunnen doorgaan, dan is pas echte groei te bereiken. Ik hoop dat we met middelen uit het Nationaal Programma Landelijk Gebied dit project door kunnen zetten, ook al heeft het nieuwe kabinet de broekriem aangehaald', zegt hij.

Meer tijd en geld

'Het hangt natuurlijk vaak van subsidies af. Eigenlijk is dat zonde, want zulke maatregelen zouden zichzelf moeten kunnen bedruipen in een korte keten. Maar daar is meer tijd en geld voor nodig dan een subsidieregeling van drie jaar', legt Mangnus uit.

'Aan de andere kant vind ik dat de overheid dit zo belangrijk zou moeten vinden dat ze een soort maatschappelijke bijdrage in het leven moet roepen. In ieder geval iets blijvends om boeren te stimuleren om zo te werken.'