'Weiden doe je pas echt als koeien zich in het gras lekker volvreten'

Aan de Plasdijk in het buitengebied van Markelo ligt boerderij Plas Lammert van de familie Hegeman. De naam van de boerderij en die van de weg zeggen alles over de bodemgesteldheid en ligging van het bedrijf. Het erf ligt pal aan de doorgaande weg en karakteristieke eiken domineren het beeld. Een kapschuur en varkensstal uit 1902 – nu naar volle tevredenheid in gebruik als kalverstal – onttrekken de ligboxenstal aan het oog.

Die ligboxen kwam in drie fasen tot stand, vertellen vader en zoon als we een rondje over het bedrijf maken. Het oudste deel stamt uit 1976, in 1995 werd de stal aangepast en in 2010 nogmaals. Op het dak liggen sinds 2013 86 zonnepanelen die in eigendom zijn. De rest van het dak is verhuurd aan energiebemiddelaar Groen Leven. Al het jongvee staat nog op stal; de royale, melktypische roodbonten worden sinds 7 mei geweid.

De huiskavel achter de ligboxenstal is 32 hectare. Een paar grote veldkavels liggen op korter dan 2 kilometer afstand. In de gemeente Hof van Twente, waar Markelo onder valt, is de laatste vijftien jaar sprake van continue kavelruil. Grond die om wat voor reden dan ook vrijkomt, wordt herverkaveld. Uit oogpunt van bedrijfsontwikkeling en kosten is dat waardevol, stellen Willem en Hendry Hegeman.

'Een hectare land op 1 kilometer van huis kost jaarlijks al gauw 200 euro aan tijd en brandstof', zegt Hendry Hegeman. Zijn vader Willem vult aan: 'Als er genoeg ruilgrond is, is er veel mogelijk.' Door de grote huiskavel kan er volop worden geweid en dat is wat de maatschap het liefst doet. 'Wij gaan voor 1.500 uur weiden. Ook dit jaar', merkt Hendry Hegeman op. Maar of dat zo blijft, valt nog te bezien.

De maatschap deed namelijk mee aan de derogatie en bezint zich nu op de vraag: hoe verder? Nu de derogatie eraf is, moet meer mest worden afgevoerd. Minimaal het dubbele van andere jaren, tegen een prijs die minimaal vier keer hoger is dan wanneer de mest in de buurt kan worden afgezet.

Een 'speelweide' als alternatief voor het weiden kun je volgens Hegeman niet serieus nemen. 'Weiden doe je pas echt als koeien zich in het gras lekker volvreten.' Waar het rekensommetje uiteindelijk op uitkomt, hangt onder andere af of er dit jaar toch nog mest kan worden uitgereden bij een akkerbouwer op korter dan 1 kilometer afstand. Die teelt jaarlijks ook een deel van de 7 hectare mais die de maatschap aankoopt.

Deelnemers aan Maismeetnet

De 5 hectare mais die maatschap Hegeman zelf verbouwt, werd 16 mei gezaaid en staat inmiddels mooi boven. Eén hoekje uitgezonderd. Dat verzoop in een bui van 55 millimeter en moet worden overgezaaid. Familie Hegeman is sinds dit jaar deelnemer aan het Maismeetnet van Nieuwe Oogst. Door de jaren heen teelden de ondernemers diverse maisrassen van verschillende leveranciers.

Dit jaar is KWS Nevo gezaaid, net als in 2023. Een ras dat valt in de categorie ultravroeg tot zeer vroeg. 'Vorig jaar was een uitzonderlijk groeiseizoen en KWS Nevo deed het toen bij ons heel goed. We kiezen voor een vroeg ras omdat we voor 1 oktober willen hakselen', motiveert Hegeman. In 2023 is 15.300 kilo droge stof per hectare geoogst, met 1.007 VEM (43 procent droge stof) en 401 zetmeel.

'De mais bleef vorig jaar lang groen en het kolfaandeel was door de lengte en de vulling van de kolven hoger dan verwacht', merkt Hegeman senior op. Hij ziet jaarlijks heel wat percelen mais, want naast zijn werk op het bedrijf is Willem Hegeman lid van de maiskern Markelo. Daarvoor taxeert hij samen met drie anderen mais op stam voor de verkoop. 'We zien jaarlijks grote verschillen.'

Is de mais geoogst, dan krijgt het land de bestemming grasland. De maatschap zaaide in 2023 voor het tweede jaar kruidenrijk grasland in. Aanzet daarvoor is de campagne '1001ha' van stichting Urgenda en LTO Nederland. Kruidenrijk grasland zorgt voor een goede stikstofbinding en extra eiwit, zegt Hendry Hegeman, die onder andere lid is van een financieel-economische en fokveestudieclub. 'Verder merk ik dat in het gras meer leven zit in de vorm van insecten en vlinders.'

Goed ruwvoer

De bedrijfsvoering van Willem en Hendry Hegeman is gericht op het winnen van zo goed mogelijk voer van eigen land. 'Alle mechanisatie daarvoor hebben we in eigen huis', geeft Hegeman aan. Kuilen of ronde balen draaien doet de loonwerker. Voordat de eerste snede van dit jaar kon worden gewonnen, moest de laatste van 2023 er nog af. Door het natte najaar ging 25 hectare te lang de winter in.

Toen de bodem dat toeliet, werd in januari een deel gemaaid en in maart het resterende deel. De oogst kwam in ronde balen. Willem Hegeman: 'In een ronde baal conserveert het toch anders dan in de kuil. In de baal blijft het gewas mooi groen.' De analyses van de balen zijn binnen. Met 43 procent droge stof, 880 VEM en 148 gram suiker per kilo droge stof zijn deze boven verwachting.

'Smakelijk voer', merkt Hendry Hegeman op. 'Overdag was het mooi zonnig en de nachten waren koud. Het gras verbruikte de vastgelegde suiker niet op.' De eerste snede – alles kreeg kunstmest, maar op slechts de helft kon drijfmest worden uitgereden – werd in twee keer gemaaid: op 31 april en 10 mei. De omstandigheden waaronder dat aan de bult kwam, noemen vader en zoon ideaal.

Wachten op stabiel weer

Voor de tweede snede was het wachten op een paar dagen met stabiel weer. Op 6 juni was dat het geval. 'Ik kijk altijd heel erg naar het weer. Daar moet ik een goed gevoel bij hebben. Wij hebben er best wel een paar lage stukken bij waarop je niet kunt rijden als het nat is', vertelt Hegeman.

De koeien krijgen 365 dagen per jaar mais, al bijna vijftig jaar lang. Het rantsoen bestaat voor 60 procent uit gras en voor 40 procent uit mais. Dat wordt aangevuld met een 'rustige brok' die in de melkstal wordt verstrekt. Bijproducten krijgen de koeien bijna niet. Enkel eens wat sojaschroot als het eiwit aan de krappe kant is.

Gestuurd wordt op een ureumgetal dat jaarrond net onder de 20 blijft. De maatschap is zich er heel goed van bewust dat elke punt lager ureum in de tank over het hele jaar 36 kuub mestafvoer scheelt. 'Maar uit oogpunt van productie en diergezondheid is dit voor ons bedrijf optimaal.'

Dat hangt onder andere samen met het lage fosfaatgehalte van de bodem. 'We kregen koeien met een fosfaattekort. We hadden dieren die 'plat' gingen', legt Willem Hegeman uit. Het beeld lijkt op dat van melkziekte, maar wordt verholpen door een fosfaatbolus. 'Onze veearts komt het in deze regio meer tegen.'

Over op melkrobot

Urgent is het nog niet, maar de maatschap oriënteert zich op melkrobots. 'Twee, als we het aantal koeien dat we nu hebben mogen blijven melken.' In de toekomst moeten de robots de 2x6 visgraatmelkstal gaan vervangen. Meer mogelijkheden om de koeien individueel te voeren en meer flexibiliteit in de bedrijfsvoering noemen ze als reden. 'Vooral de nieuwmelkte koeien krijgen bij ons te weinig, met maximaal 8 kilo in de melkstal', zegt Hendry Hegeman.

Meerdere bedrijven met systemen van verschillende leveranciers zijn door de ondernemers bezocht. 'Er zit nog wel een beetje verschil tussen het ene merk en het andere', aldus Willem Hegeman. Belangrijk voor de maten is dat de koe ontspannen de box ingaat en er ook ontspannen in kan staan. 'Gefixeerd staan vindt een koe niet fijn.' Ander belangrijk punt dat zwaar meetelt in de keuze, is behoud van de melkkwaliteit.

'Het frustreert allemaal wel een beetje', geeft Hendry Hegeman bezorgd aan wanneer het politieke klimaat en de op handen zijnde Europese verkiezingen ter tafel komen. 'Een boer moet perspectief hebben en daar ontbreekt het op dit moment aan.' Hij is de achtste generatie Hegeman die boert op Plas Lammert. En in potentie staat de negende klaar. Foto's van die generatie hangen aan de muur. Lachend en onbezorgd.