Zon op land mét landbouw reële toekomst?

Nederland is vol. Met alle claims op de ruimte komen we ongeveer een half land tekort. Woningbouw, landbouw, natuur, industrie en energieopwekking strijden om het beperkte oppervlak. 'We moeten meer dingen op één plek gaan doen', zegt Jasper Sweere. Hij is projectleider Energie bij LTO Noord en in die hoedanigheid betrokken bij een pilot in Noord-Holland waar wordt gekeken of zon op land met substantieel agrarisch landgebruik goed mogelijk is.

En dat woord 'substantieel' is belangrijk, zegt Sweere. 'Nu is het gebruik vaak 100 en 0 procent: 100 procent opwekking van zonne-energie en 0 procent agrarisch. Met agri-PV kan de grond bijvoorbeeld voor 80 procent agrarisch worden gebruikt en voor 40 procent voor zonne-energie. Daarmee vergroot je het gebruik van het land.'

Agri-PV is een samenvoeging van de woorden 'agrarisch' en 'photovoltaic', ofwel agrarische zonne-energie. Het staat in Nederland nog in de kinderschoenen, al lopen er wel her en der pilotprojecten. Toepassingen zijn onder meer verticale zonnepanelen of panelen die met de zon meebewegen.

Sweere verwacht dat de methode een oplossing kan zijn voor uitdagingen rond energieopwekking. Zo staat landbouwgrond helemaal onderaan de voorkeursvolgorde van de zogeheten zonneladder. En minister Rob Jetten (Klimaat & Energie) heeft aangekondigd zon op landbouwgrond zelfs helemaal een halt toe te roepen. Dat betekent dat alleen de al vergunde reguliere zonneparken op landbouwgrond nog mogen worden gebouwd.

Tegelijkertijd is er in vrijwel elke Regionale Energiestrategie (RES) behoefte aan meer zon op land. Waar LTO tegen het gebruik van agrarische grond is voor de opwekking van zonne-energie, ziet de organisatie wel heil in agri-PV.

Pilotlocaties gezocht

In opdracht van de RES-regio's Noord-Holland Noord en Noord-Holland Zuid is LTO Noord nu bezig met het opstarten van een pilot. Boeren kunnen zich hiervoor opgeven om te kijken of hun landbouwgrond geschikt is voor agri-PV. Voor de zomer moeten drie tot vijf pilotbedrijven zijn gevonden, met zoveel mogelijk spreiding van type gewassen, locatie en grondsoort om zo breed mogelijk informatie te verzamelen.

Als uit dit onderzoek positieve businesscases komen, kunnen ondernemers in de herfst vergunningen aanvragen voor de plaatsing van de installaties. Sweere: 'De hardware is voorradig. Dus als de vergunning er is, kunnen we snel aan de slag.'

Om de agri-PV installaties mogelijk te maken, moeten overheden wel uitzonderingen maken op de regelgeving. Voor grondgebonden zonnevelden geldt nu een maximale hoogte van 1,5 meter. 'Bij agri-PV zijn sommige systemen tot wel 4 meter hoog. Je kijkt dan onder de panelen door, als een soort boomgaard', legt Sweere uit.

Volgens de LTO Noord-projectleider wil provincie Noord-Holland wel meebewegen, maar moeten gemeentes ook akkoord geven. 'De impact op het landschap is uitdagend. Dat borgen we in deze pilot met een landschapsarchitect, waarbij we per situatie inschatten welk type agri-PV haalbaar is en past.'

Blauwdruk voor Nederland

Deze pilot zou volgens Sweere als blauwdruk kunnen dienen voor heel Nederland. Met de resultaten kan worden bepaald wat nodig is om agri-PV in te passen. En, niet onbelangrijk, wat de panelen doen op het gebied van agrarische productie. 'Als de businesscase interessant is, denk ik dat boeren ook wel interesse hebben.'

In de pilot kan, naast een eigen financiering, de investering ook worden gedragen door een projectontwikkelaar. Met een terugverdienmodel vloeit het eigenaarschap vervolgens deels of geheel terug naar de agrariër of een lokale coöperatie. Een agri-PV-installatie kan twintig tot dertig jaar staan.

Sweere erkent de wrijving in de sector rond energieopwekking. 'Iedereen heeft er zijn eigen vraagtekens bij en dus is er weerstand. Dat maakt het uitdagend. Glastuinbouw Nederland is bijvoorbeeld terughoudend en dat snap ik. Glastuinders zetten niet voor niets glas neer om de zon optimaal op hun planten te laten schijnen.'

Beste verdienmodel voor boeren

Maar er zijn volgens de projectleider ook genoeg boeren die bezig zijn met energie. 'Uiteindelijk is ons doel het beste verdienmodel voor boeren én een mooi buitengebied realiseren. Overal agri-PV is ook geen oplossing, het is de taak van gemeentes een wildgroei aan zonneparken te voorkomen. En er zijn meer wegen om met gecombineerd gebruik zonne-energie op te wekken, bijvoorbeeld met geluidsschermen van zonnepanelen.'

Als er dan toch zon op landbouwgrond komt, is agri-PV volgens Sweere de minst kwade optie. 'De extra energie is ook gewoon nodig. Voordat ons stroomgebruik gaat afnemen, zal dit de komende jaren eerst nog fors groeien door de afbouw van fossiele brandstoffen als gas en diesel.'