Bouwen op het boerenerf wint terrein

Vergrijzing onder boeren, bedrijfsbeëindigingsregelingen en schaalvergroting van bedrijven zorgen ervoor dat er de komende jaren veel meer agrarisch vastgoed leeg komt te staan. Voor stallen, schuren en boerderijen moet een nieuwe bestemming worden gezocht. Dat is geen sinecure, want bestemmingsplannen staan functieverandering vaak niet toe.

Begin dit jaar heeft BBB aan het kabinet gevraagd of de wetgeving kan worden aangepast, zodat leegstaande stallen en schuren kunnen worden omgebouwd naar woningen. Dit idee kreeg veel steun van andere partijen. 'De vergunningverlening blijft hangen op de wet- en regelgeving. We proberen dat vlot te trekken', zegt BBB-Kamerlid Cor Pierik.

Verpaupering tegengaan

'We willen verpaupering tegengaan. Als voormalige boeren zin hebben om hun erf meer body te geven met inpassing in de omgeving, dan willen we die mogelijkheid bieden', legt Pierik uit. 'Het moeten geen minidorpen worden, maar bijvoorbeeld vier starterswoningen kunnen in het landelijk gebied al een uitkomst zijn. We lossen er de woningcrisis niet mee op, maar het kan een uitkomst zijn voor sommige mensen.'

Het BBB-Kamerlid pleit voor een versoepeld vergunningsbeleid op het gebied van ombouwen van leegstaande schuren en stallen. Dit moet het voor boeren makkelijker maken om er een huis of schuurwoning van te maken. Daarnaast is het voor boeren die op leeftijd zijn of die geen opvolger hebben, volgens Pierik interessant om daar gebruik van te maken. 'Het kan een aantrekkelijke optie zijn voor boeren die meedoen aan een beëindigingsregeling.'

Het blijkt nu niet eenvoudig om woningen te realiseren op een boerenerf. Arjan van Heerebeek, makelaar, taxateur en onteigeningsdeskundige in landelijk vastgoed, ziet dat gemeenten terughoudend zijn met het toestaan van woningen op het platteland, ondanks de behoefte aan woningen. 'Je krijgt geen vergunning. Het bestemmingsplan is de beperkende factor', zegt hij. 'Als je dat wilt veranderen, maak dan je borst maar nat. Daarvoor moet je een lange adem hebben en diep zakken, want het zijn kostbare procedures die je moet doorlopen.'

Vakantiewoningen

Toch denkt de makelaar-taxateur dat er woningen bij komen. Hij ziet in zijn omgeving boeren die gebruik willen maken van een stoppersregeling en afstand doen van hun vee. Zij willen vakantiewoningen ontwikkelen. 'Die woningen mogen niet permanent worden bewoond, maar met de druk op de woningmarkt is de kans aanwezig dat dat wel gebeurt. De regels zijn zo opgesteld dat zo een geitenpaadje wordt gemaakt. Het is beter om het maar in een wet vast te leggen.'

De oplossing zit volgens Van Heerebeek in een wetswijziging. 'In de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht is een kruimelgevallenregeling opgenomen. Dat betekent dat je bijvoorbeeld zonder vergunning een dakkapel kunt plaatsen of een stuk achteraan je huis kunt bouwen. Daar kun je aan toevoegen dat een boer bijvoorbeeld twee kleine woningen op zijn erf mag bouwen vergelijkbaar met een mantelzorgwoning.'

Gedeelde woonlocatie

Pieter Parmentier, initiatiefnemer van erfdelen.nl, is er wel in geslaagd om woningen op het boerenerf te realiseren. Hij informeert en faciliteert mensen die met gelijkgestemden een boerenerf willen ontwikkelen tot gedeelde woonlocatie.

Het initiatief heeft ertoe geleid dat op twintig plekken in het land projecten op het boerenerf worden ontwikkeld. Die projecten lopen uiteen van nieuwe woningen op het boerenerf tot verbouwde schuren. De toekomstige bewoners zijn vaak senioren en alleenstaanden, maar er zijn ook plekken waar jongeren of gezinnen gaan wonen.

Buitenaf wonen

Volgens Parmentier is het grote voordeel van projecten op boerenerven dat het voor twee kanten interessant is. 'Als een erf leeg blijft, bestaat het risico van criminaliteit en verloedering. Tegelijk zijn er veel mensen die graag buitenaf willen wonen, voor elkaar willen zorgen en eventueel aan de slag willen met het groen om hen heen.'

De woningnood, de vergrijzing en de wens voor ouderen om kleiner te gaan wonen, zorgen voor vraag naar dit type woningen. Voor boeren is het concept volgens de initiatiefnemer van erfdelen.nl interessant, omdat ze inkomsten kunnen genereren als projectontwikkelaar of als verhuurder.

Groene stad

Parmentier erkent dat de ontwikkeling een taaie klus is die veel tijd vraagt. 'Dat is een belangrijke reden dat woningzoekenden en makelaars niet zo happig zijn om ermee aan de slag te gaan. Een wethouder zei me ooit dat hij het platteland ziet als een agrarisch bedrijventerrein. Als je er zo over denkt, is woningbouw niet het eerste waar je aan denkt. Maar als je Nederland als een groene stad ziet, dan is het niet zo'n gek idee. Er zijn gemeenten die ermee aan de slag gaan.'

Rentmeester Joris Vermaesen noemt erfdelen.nl 'een perfect model om met particulier geld het landelijk gebied vorm te geven'. 'Dit kan de motor zijn voor herinrichting en verkaveling van het platteland.' Wel vindt hij dat als je een boerenerf omzet in bouwkavels, de meerwaarde ten goede moet komen aan de grote opgave in het buitengebied. 'Bijvoorbeeld landbouwgrond omzetten naar natuur. Als de maatschappij iets doet voor het landelijk gebied, moet er iets terugkomen.'