Melkvolume Noordwest-Europa krimpt met 13 tot 20 procent

De vier landen zijn nu nog goed voor een melkproductie van 57 miljard kilo op jaarbasis. Tot 2035 krimpt deze met ruim 7,4 miljard kilo naar bijna 50 miljard kilo, verwachten de Rabobank-zuivelanalisten. Daarmee komt de melkproductie terug op het niveau van 2010.

In een nog somberder scenario dan het 'basisscenario' wordt zelfs rekening gehouden met een krimp van 20 procent. Het melkvolume neemt in dit scenario in deze landen af met 11,5 milard kilo. Tussen 2025 en 2030 keldert de melkproductie dan al met 8 miljard kilo.

In Duitsland zal de krimp in kilo's melk het sterkst zijn. Procentueel gezien is de daling in Nederland het grootst; -20 procent volgens het basisscenario. Vlaanderen volgt qua melkproductie eenzelfde soort ontwikkeling als Nederland. Rabobank verwacht een krimp van de melkveestapel van 23 procent in de vier landen bij elkaar opgeteld. In Nederland krimpt het aantal melkkoeien nog harder; met 30 procent tot 2035.

Volgens Rabobank-zuivelanalist Richard Scheper gaan de vier landen een structurele afname van de melkvolumes tegemoet. 'Ook in een land als Frankrijk daalt de productie. Maar dat land heeft een eigen dynamiek en hebben we in het rapport daarom buiten beschouwing gelaten.'

Eigenlijk is sinds 2020 al sprake een standstill bij de melkproductie in Noordwest-Europa, stelt Scheper. 'We zien sindsdien periodes met niet al te goede marges. Daarnaast is arbeid duur en slecht beschikbaar. Het is er niet zo goed gesteld met de bedrijfsopvolging, waardoor bedrijven ermee ophouden. Qua weersomstandigheden hebben we de laatste jaren veel lange natte en juist droge periodes gehad. Dit heeft allemaal invloed op de productie.'

Volgens de zuivelanalist speelt ook de politieke onzekerheid in vooral Nederland een grote rol. 'Ook in Duitsland is veel onzeker. Ondertussen worden weinig beslissingen genomen; een afwachtende houding.'

Maar stilstand is ook achteruitgang, vervolgt Scheper. 'Er zijn verschillende doelstellingen waar melkveehouders mee te maken krijgen. Hoe langer je wacht, hoe steiler de weg ernaartoe wordt. Als het melkvolume in korte tijd afneemt, kan dat een domino-effect geven in de hele keten.'

De krimp in de markt dwingt zuivelbedrijven hun strategieën aan te passen. Deze krijgen door de krimp te maken met overcapaciteit in de fabrieken. Daarnaast stijgen de melkprijzen. De Europese Commissie gaat uit van een prijsstijging van zo'n 40 euro per 100 kilo melk in 2024 naar 50 euro in 2035. Rabobank verwacht dat Europese zuivelbedrijven de focus de komende tijd leggen op producten met meer toegevoegde waarde, zoals kaas, ingrediënten en merkproducten.

Rabobank laat in het rapport zien dat de melkproductie in de afgelopen periode, tot de standstill sinds 2020, in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk flink is gegroeid. Nederland, België, Duitsland en Denemarken leverden daaraan een belangrijke bijdrage. Deze landen waren bij elkaar goed voor 39 procent van de productiegroei sinds 2010.

In Polen is de zuivelproductie ook flink toegenomen. Als de productiegroei van Ierland en Polen worden opgeteld bij die van Nederland, Duitsland, België en Denemarken, zijn deze zes landen verantwoordelijk voor 70 procent van de productiegroei in Europa sinds 2010.

Zuivelmarkt verandert

Zuivelanalist Martin Valstar van ZuivelNL ziet nog meer belangrijke veranderingen op het wereldtoneel voor de zuivel. De oude zuivelmarkt 'zoals we hem kenden', keert volgens hem niet meer terug nu China en Rusland de productie in eigen land flink hebben opgeschroefd. Rusland heeft sinds 2014 de banden al doorgeknipt en de eigen melkproductie flink verhoogd. Het land presenteert zich inmiddels zelfs als exporteur van zuivel.

In China is de productie dusdanig toegenomen dat sommige Chinese boeren hun melk gratis aanbieden, hoort Valstar. De vraag blijft er ook achter. 'Zuivelfabrieken willen de melk niet hebben of betalen te weinig', zegt Valstar. 'Op de markt voor babyvoeding heeft de Chinese consument weer vertrouwen in eigen product. Dit is goed terug te zien bij Ausnutria die last heeft van sterk terugvallende vraag.'

De zuivelmarkt zoekt richting. Dat is te zien aan de zuivelnoteringen, die reageren de laatste maanden telkens vrij fors bij toenemende of afnemende vraag.

'Dat zie je goed bij verse boter', verduidelijkt Valstar. 'Als de vraag toeneemt zie je bij de boter gelijk een prijsreactie. Je ziet dat inkopende partijen kort gedekt zijn. Iedereen is in afwachting van de seizoensmatige piek. Die is nu ongeveer. Daarbij speelt ook nog de psychologische grens voor boter van 6 euro per kilo een rol. Je ziet dat de vraag weer wegvalt omdat kopers niet bereid zijn om meer dan 6 euro te betalen.'

Ondanks de 'weifelende marktomstandigheden' verhoogde FrieslandCampina de melkprijs voor mei opnieuw. Dit keer met 50 cent voor gangbare melk naar 47,25 euro per 100 kilo. De verwachting is dat bij warmer 'terrasjesweer' de vraag naar room weer aantrekt.