'De slag om de melk' is in het voordeel van de boer

'Bij een normale groei in de melkproductie hadden we een andere situatie gehad', stelt marktanalist Martin Valstar van ZuivelNL. 'Dan hadden de prijzen voor boerderijmelk echt onder druk gestaan.'

Marktkenner Klaas Johan Osinga van LTO Nederland ziet ook dat meerdere partijen de melkprijs nog wat hebben verhoogd. 'Dat is niet wat je zou verwachten, gezien de trend in de internationale markt voor zuivelproducten. Maar we weten dat 'de slag om de melk' volop gaande is.'

Osinga doelt op de situatie in Noordwest-Europa waarbij zuivelbedrijven anticiperen op afname van het aantal melkveehouders en aantal liters melk dat in Europa wordt geproduceerd. Om aantrekkelijk te blijven voor melkveehouders, zien zuivelbedrijven zich genoodzaakt geen slechtere melkprijs te bieden dan de concurrentie.

In verschillende landen, waaronder Nederland, wordt een afname van de melkproductie verwacht door onder meer strengere milieuregels. Op dit moment is te zien dat de productie in veel landen gelijk blijft aan die van vorig jaar of daalt. In Nederland was deze in de eerste twee maanden van dit jaar 2 procent lager dan in dezelfde periode vorig jaar.

In Ierland lag de melkproductie in 2023 4,2 procent lager dan in 2022 en in januari dit jaar was deze zelfs 22 procent lager dan in januari vorig jaar. Ook Duitsland heeft een lichte achterstand. In Frankrijk is wel enige groei te zien ten opzichte van 2023, maar de melkproductie ligt er lager dan het vijfjarig gemiddelde.

Osinga spreekt van een melkmarktsituatie waarin op dit moment weinig verandert. 'De handel is rustig, veel aanbieders wachten af en hopen op meer reuring. Veel noteringen staan onder lichte druk en de vraag kwakkelt. We zien dat in China, waar vorig jaar 12 procent minder zuivelimport was dan in 2022. Maar ook hier kwakkelt de vraag. Gelukkig loopt de vraag naar kaas nog wel altijd goed.'

Weifelende zuivelmarkt

Zuivelanalist Richard Scheper van Rabobank ziet ook dat kaas stabiel is. Hij heeft het over een weifelende markt. 'De zuivelmarkt kent niet heel veel drukte. Partijen die normaal gesproken grote posities innemen, wachten nu af. Toch zijn de voorraadniveaus beperkt. Er is geen overschot aan melk, daarom ben ik niet negatief.'

Aan vraagkant zijn er ook signalen van herstel, maar het is volgens Scheper allemaal wel fragiel. 'Er is best ruimte voor een mooi zuiveljaar, meer dan in 2023. Maar de markt is voorzichtig, dat zie je ook in bredere zin. Kapitaalkosten en andere grondstofprijzen zijn in prijs gestegen. Hierdoor wordt het duurder en risicovoller om hoge voorraden aan te houden.'

Melkpoeders afhankelijk van wereldmarkt

De melkpoeders zijn veel meer afhankelijk van de wereldmarkt. Volgens de Rabobank-zuivelanalist heeft de consumptie een tik gekregen door de inflatie in de afgelopen jaren. 'Daardoor is er wat vraaguitval geweest. In verschillende markten moet de koopkracht weer worden hersteld. De kosten aan de productiekant liggen ook op een hoger niveau, met name in Europa en Oceanië.'

Scheper ziet dat de zuivelsector in de Verenigde Staten wat minder te maken heeft met de gestegen kosten en melkproductiebeperkingen. Daarmee bouwt deze een concurrentievoordeel op, met name in de wereldmarkt voor mageremelkpoeders. Terwijl de afgelopen jaren ook veel is geïnvesteerd in de productiecapaciteit voor kaas.

'Europa en Oceanië kennen een hogere kosteninflatie die te maken heeft met duurzaamheidsstandaarden', stelt Scheper. 'Maar ook als het gaat om arbeid en energie is de concurrentiepositie van Europa wat verslechterd.'

Verandering in China

ZuivelNL-analist Valstar ziet dat met name de markt in China sinds corona 'echt anders' is geworden. 'De hoop op een betere vraag is vaak gevestigd op China en Zuidoost-Azië. Maar die vraag komt niet op gang.' Dat heeft volgens hem deels te maken met de economische ontwikkeling in China zelf en deels met het feit dat het land zelfvoorzienender is geworden. 'Daarnaast zijn Chinese consumenten minder kritisch geworden en accepteren ze weer gemakkelijker babyvoeding uit eigen land.'

De meeste melkprijzen stijgen nog, blijkt uit de recentste internationale melkprijsvergelijking van ZuivelNL en European Dairy Farmers. De melkprijzen in de Europese Unie komen in februari 2024 uit op gemiddeld 43,98 euro per 100 kilo.