Klauwreiniging essentieel bij mortellaro

De ziekte van Mortellaro is een huidontsteking op de overgang van huid naar hoorn, in het balgebied van de tussenklauwspleet. De ziekte heet officieel digitale dermatitis en is op vrijwel ieder melkveebedrijf wereldwijd aanwezig, vertelt Vanhoudt tijdens de Boerenavond van Gelre Dierenartsen in het Gelderse Lievelde.

Bij de huidontsteking zijn meerdere bacteriën betrokken. Treponema is altijd aanwezig, maar ook mycoplasma, poryhyromonas en fusobacterium spelen een rol. Door een zwakke afweer of kleine beschadiging grijpen deze hun kans.

De bacteriën veroorzaken een ontsteking die begint als een kleine rode plek in de tussenklauwspleet. Dit nog niet pijnlijke plekje is stadium M1. M2 is een grotere rode plek. Die is ontstoken en pijnlijk, waardoor de koeien kreupel kunnen gaan lopen. Als deze geneest, komt er een korst op; dat is stadium M3.

Stadium M4 is en verdikte, eeltvormige plek. Helaas gaat het van stadium M4 bijna altijd over naar stadium M4.1, weet Vanhoudt. Er ontstaat een nieuwe ontsteking, dus eigenlijk een M1-stadium. Zo blijft de digitale dermatitis de koe parten spelen. Bij een snelle behandeling van een M2 die goed wordt ingepakt, is dit geen besmettingsbron meer. Maar de stadia M3 en M4 zijn dat wel en die bevinden zich tussen de andere koeien.

Digitale dermatitis is te beheersen

Mortellaro van het bedrijf krijgen, is hierdoor vrijwel onmogelijk. Wel is het klauwprobleem volgens Vanhoudt te beheersen met de juiste aanpak. 'Zorg eerst dat je weet hoeveel koeien mortellaroletsels hebben en in welke stadia. Dit kan door de letsels te scoren bij de klauwverzorging. Het is dan essentieel om de klauwen eerst goed schoon te spuiten en te zorgen voor veel licht. Anders lukt het niet om met name de kleine M1-letsels te vinden.'

Vanhoudt noemt nog een tweede handeling waar melkveehouders direct zelf mee kunnen starten: kijk tijdens het melken met een spiegel onder de bal van de klauw en noteer de actieve letsels M1, M2 en M4.1. Dat lukt beter door de klauwen schoon te spuiten.

Koeien met een M2-letsel moeten volgens de dierenarts het liefst dezelfde dag nog worden behandeld, omdat ze de infectie verspreiden en meestal kreupel zijn. 'Die behandeling vergt aandacht en begint met het heel goed schoonmaken van de hele klauw en vooral de tussenklauwspleet. Die is goed te reinigen met een gaasverband die je als een floss erdoorheen haalt.'

Alles moet echt goed schoon zijn, benadrukt Vanhoudt. 'Anders heeft de behandeling niet of nauwelijks effect. Als je stront inpakt, pak je ook weer stront uit.'

Nadat de klauw is gereinigd, moet de aandoening worden behandeld met een geregistreerd middel. Vervolgens moet de klauw goed worden ingepakt, zodat deze schoon blijft en het middel meerdere dagen op de aangetaste plek blijft zitten. Vanhoudt verwacht het grootste effect van het schoonmaken en inpakken. 'Daar wil ik onderzoek naar doen.'

Goed inpakken is noodzaak, benadrukt Vanhoudt. 'Alleen een middel gebruiken geeft een flink lagere genezingskans, blijkt uit onderzoek. Na drie tot zeven dagen kan het verband van de klauw worden gehaald en zou de aangetaste plek moeten zijn genezen. Is dat niet het geval, herhaal dan de behandeling.'

Bij de aanpak van mortellaro hoort altijd een bad om de klauwen te ontsmetten. De koeien met een ingepakte klauw mogen daarbij niet door het klauwbad. Zo'n bad moet 3 meter lang zijn en 60 centimeter breed, met schuine wanden zodat de koeien niet op een rand kunnen gaan staan.

De minimale waterdiepte van het klauwbad is bij aanvang het liefst 20 centimeter. Bij de laatste koe moet deze nog steeds 12 tot 15 centimeter zijn, zodat de bijklauwen ook nog contact maken met de vloeistof. De juiste dosering is essentieel. Vuistregel voor het verversen is één koe per voetbadoplossing, dus bij 200 liter, het bad na tweehonderd koeien verversen.

Begin met twee tot vier opeenvolgende melkbeurten per week een klauwbad. Is de situatie onder controle en ontstaan weinig tot geen nieuwe M2-letsels, dan kan de frequentie omlaag. Ga bijvoorbeeld naar eenmaal daags, drie dagen per week, met steeds een dag ertussen.

Afscheid nemen van koeien

Met een geregeld klauwbad en consequente aanpak van M2-letsels is digitale dermatitis volgens Vanhoudt flink terug te dringen. 'Verder moet tijdig afscheid worden genomen van de koeien die steeds opnieuw M2-letsels vertonen. Er zit nu eenmaal verschil in vatbaarheid voor mortellaro.'

Houd bij de stierkeuze ook rekening met de genetische aanleg voor klauwgezondheid, geeft Vanhoudt mee. 'Gebruik stieren met een fokwaarde van 104 voor beenwerk en klauwen. Hun nakomelingen zijn minder gevoelig voor mortellaro en andere klauwaandoeningen.'

Nedap werkt aan automatische herkenning klauwproblemen

Automatische herkenning van het loopgedrag van koeien komt steeds dichterbij. Nedap Livestock Management werkt aan zo'n systeem, meldt data-analist Arnold Harbers op de Boerenavond in Lievelde.

Dit systeem bestaat uit een camera die het loopgedrag van de dieren beoordeelt na het verlaten van de melkstal of -robot. Het moet leren onderscheid te maken tussen de koeien die normaal lopen en die afwijkend loopgedrag vertonen.

'We moeten de locomotiescores die een deskundige van de koeien maakt, vertalen naar wat je met een camera ziet. Het systeem moet passen op een bestaand bedrijf en werken voor allerlei rassen, leeftijden en lactaties', legt Harbers uit.

Veel data nodig

Er zijn volgens heel veel data voor nodig om het het systeem met kunstmatige intelligentie te leren de koeien goed te scoren. En nog belangrijker is dat het volop moet worden getest, om ervoor te zorgen dat veehouders en klauwverzorgers er ook goed mee kunnen werken.'

Het gaat nog even duren, maar dan kan zo'n automatisch systeem volgens Harbers beter werken dan een menselijke score. 'De melkveehouder krijgt dan regelmatig een bekaplijstje met de koeien die ter controle en behandeling naar de bekapbox moeten.'