Koerswijziging Europees landbouwbeleid geeft ruimte aan praktijk

Een deel van vergroeningsregels wordt niet langer verplicht bij deelname aan het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB). In plaats daarvan worden deze regels onderdeel van een vrijwillige regeling waarbij boeren een vergoeding krijgen voor deelname.

Concreet stelt de Europese Commissie voor EU-lidstaten meer ruimte te bieden bij het toepassen van de criteria voor het ontvangen van inkomenssteun vanuit het GLB. Het gaat om eisen aan bodembedekking, vruchtwisseling en het uit productie nemen van bouwland.

De extra ruimte voor EU-lidstaten betekent dat er versoepelingen mogelijk zijn als agrariërs door extreem ongunstig weer niet aan de eisen vanuit het GLB kunnen voldoen. Binnen dit kader kan bijvoorbeeld soepeler worden gekeken naar langjarig grasland.

Kleine agrarische bedrijven, met minder dan 10 hectare, vrijstellen van controles en sancties in verband met de naleving van de conditionaliteitsvereisten, is een andere wijziging die de Europese Commissie voorstelt. Dit vermindert de administratieve lasten voor kleine bedrijven aanzienlijk.

Wijzigingen verdubbelen

Europese lidstaten hebben hun invulling van het GLB vastgelegd in een Nationaal Strategisch Plan. Om ervoor te zorgen dat de lidstaten dit plan vaker kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden, stelt de Europese Commissie voor het aantal wijzigingen dat elk jaar wordt toegestaan, te verdubbelen.

Verder wordt gewerkt aan maatregelen om de marktpositie van agrariërs in de keten te versterken. Deze maatregelen komen als aanvulling op de al bestaande maatregelen om boeren en tuinders te beschermen tegen oneerlijke handelspraktijken. Maar de uitvoering van deze maatregelen vraagt meer tijd.

Een van de maatregelen is om een autoriteit op te richten voor productiekosten, marges en handelspraktijken in de agrovoedingsketen. Deze 'waakhond' moet de transparantie in de keten vergroten door gegevens openbaar te maken en informatie uit te wisselen. Zo kunnen mogelijke misstanden beter worden beoordeeld.

Handelspraktijk

Verbeteren van de mogelijkheden op het gebied van de gemeenschappelijke marktordening voor landbouwproducten, is een andere aanpassing van de Europese Commissie. Boeren en tuinders krijgen daarbij meer mogelijkheden om collectief op te treden. Dit moet hun positie in contracten met de industrie of retail versterken en oneerlijke handelspraktijken tegengaan.

Het voorstel is een rechtstreeks antwoord op de honderden verzoeken van landbouworganisaties en de Europese lidstaten. Het vormt een aanvulling op de kortetermijnmaatregelen die de Europese Commissie eerder al heeft genomen om de administratieve lasten van boeren en tuinders te verminderen.

Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie heeft zich de afgelopen weken nadrukkelijk met het Europese landbouwdossier bemoeid. Ze heeft samen met Eurocommissaris voor Landbouw Janusz Wojciechowski over de afgelopen weken gesproken met landbouwministers en belanghebbenden om hun voorstellen voor aanpassingen te bespreken.

Doel is om het beleid zo te maken dat agrariërs meer perspectief wordt geboden 'binnen de grenzen van wat de planeet en het ecosysteem aankunnen', zegt Von der Leyen.

Politiek compromis

Wojciechowski noemt het voorstel 'een politiek compromis'. 'We hebben goed geluisterd naar de boeren. Ze kunnen onder deze moeilijke omstandigheden niet uit de voeten met het GLB.' Hij vindt niet dat de Europese Commissie de milieuplannen met de aanpassingen over boord heeft gezet. 'Boeren willen graag werken aan een verbetering van het milieu. De omstandigheden hebben ons ingehaald.'

De Eurocommissaris doelt daarmee onder meer op de invasie van Rusland in Oekraïne, die een verstoring van de markten heeft veroorzaakt. 'De import uit Oekraïne is met 6 miljard euro toegenomen. Dat heeft geleid tot destabilisatie van de markt. Dat komt vooral door de slechte bedoelingen van Rusland die dit gebruikt als wapen.' De Europese landbouwministers bespreken de voorstellen op dinsdag 26 maart.

Nederlandse invulling

Hoe Nederland invulling geeft aan de versoepelingen en hoe dat er voor Nederlandse agrariërs in de praktijk uit gaat zien, wordt pas daarna duidelijk. Demissionair minister Piet Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit onderzoekt nu de mogelijkheden en gevolgen.

Adema heeft al wel kanttekeningen geplaatst bij een aantal voorstellen. Zo vindt hij dat sommige versoepelingen niet bijdragen aan de doelen voor water- en natuurkwaliteit. Van andere voorstellen vreest hij dat ze zorgen voor een ongelijk speelveld in Europa.