Boeren luchten hun hart tegenover Kamerleden

Waarnemend voorzitter Dirk Bruins van LTO Nederland trapte het congres af en noemde daarin de snelheid waarmee nieuwe regelgeving op de boeren afkomt. ‘Dit leidt tot moedeloosheid en radeloosheid. Om de stip op de horizon te kunnen zien, moet je als boer wel over die berg heen kunnen kijken.’

Toevallig diezelfde dag in het nieuws: het kabinet richt een taskforce op om technologiebedrijven in Nederland te houden. ‘Laten we dat ook voor de landbouw doen. Ik maak mij zorgen of we de voedselzekerheid voor Europa kunnen behouden’, hield ZLTO-voorzitter Wim Bens de Kamerleden voor.

Een drietal agrariërs kreeg de microfoon om uit te leggen wat het huidige beleid voor hun bedrijf betekent. Melkveehouder Leon Vonck is een zijinstromer in de sector. Hij is bezig met een ‘buitenfamiliaire’ bedrijfsovername. Het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) hangt als het zwaard van Damocles boven zijn toekomstplannen. ‘Jonge boeren weten niet of ze over tien tot vijftien jaar nog boer zijn, dan heeft praten over doelen in 2040 of 2050 ook geen zin.’

Vollegrondsgroenteteler Kasper Kleijwegt wordt geraakt door het aanwijzen van de met nutriënten verontreinigde gebieden (NV-gebieden). ‘Hoe dat met gewasbescherming in elkaar steekt, snappen ze op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) niet. Als ik minder nutriënten mag gebruiken, dan heb ik meer gewasbescherming nodig om insecten en schimmels buiten de deur te houden. Dat voelt aan als onrecht.’

‘Er gaat een rood kruis door je bedrijf en je wordt bedankt’, zegt biologisch melkveehouder Harrie Jansen. Zijn bedrijf De Natuurhoeve kwam als piekbelaster uit de Aerius Calculator. Dat systeem is volgens hem te rigide. ‘Geef ieder bedrijf een doelstelling en laat boeren die zelf halen. Een biologisch of intensief bedrijf kan ieder op zijn eigen manier aan die eisen voldoen.’

Het Boerencongres vond plaats in zalencentrum Hart van Holland in Nijkerk. Om de circa achthonderd aanwezigen zoveel mogelijk de kans te geven te reageren waren er zes microfoons in de zaal geplaatst. Boeren wisten die – niet verrassend - goed te vinden.

Van inspiratiebedrijf naar vervuiler

Bij meer agrariërs heeft de beoordeling ‘piekbelaster’, en het gebruik van die term, voor veel emotie gezorgd. ‘We zijn een inspiratiebedrijf voor natuurinclusieve landbouw en dan word je zomaar weggezet als grote vervuiler’, werpt een Sallandse boerin de Kamerleden voor de voeten.

‘Wat Den Haag met 50.000 boeren doet, zorgt voor heel veel emoties, er is enorm veel kapotgemaakt door wet- en regelgeving’, zegt een boer die daaropvolgend een pleidooi houdt voor sturen op doelstellingen. ‘Er zijn veel rapporten die bewijzen dat doelsturing kan. Ga daarmee aan de slag.’

Veel frustraties is er ook over het verlies van derogatie. Niet alleen de hoge kosten voor het afvoeren van mest, maar ook de extra kosten en milieubelasting bij het aanvoeren van kunstmest is voor velen een onbegrijpelijke politieke keuze.

Meermaals trekken aanwezigen een verband met de toeslagenaffaire. De vrees is dat de familiebedrijven de extra kosten voor mestafzet niet kunnen trekken. ‘Het is een onmogelijke opgave. Aan een boerenbedrijf hangen nog tien andere gezinsinkomens. De grote bedrijven drukken wel door’, waarschuwt een melkveehouder.

Krijgt een opvolger het gefinancierd?

‘De huidige generatie zit het nog wel even uit, maar wie zorgt ervoor dat de sector ook nog een toekomst heeft?’, vraagt een boerin zich af, die zich grote zorgen maakt of bedrijfsopvolgers een overname in de landbouw nog wel gefinancierd krijgen.

De klachten en emoties uit de zaal vinden een begripvol en welwillend gehoor bij de aanwezige Kamerleden en landbouwwoordvoerders van PVV, VVD, NSC, BBB, CDA, Volt, SGP, NSC, ChristenUnie en Groenlinks-PvdA. Geen van deze partijen wil de boerenstand de nek omdraaien, maar de politici zijn wel realistisch en beloven geen gouden bergen.

CDA-Kamerlid Eline Vedder, die met haar man een melkveebedrijf heeft in het Drentse Ruinerwold, ervaart de gevolgen van de steeds strengere eisen aan den lijve. Haar ontboezeming – ‘Wij hebben onze knopen geteld, ons bedrijf is er over twee jaar waarschijnlijk niet meer’ – doet de zaal even stilvallen.

In de oproep van boeren ziet Vedder vooral een hulpvraag. ‘Ik zie wat de sector nodig heeft om naar de doelen toe te werken. Maar nu zijn boeren geen partij meer bij inkopers. Dat komt mede door het afschaffen van de productschappen. We moeten weer aan ons eigen perspectief werken.’

Ook Harm Holman (NSC) legt een deel van de oplossing bij een betere samenwerking in de keten. ‘De bereidheid onder boeren is groot, maar de verwarring is ook groot. Wat moet je doen als boer? Doe je het goed, dan word je nog gestraft omdat je in een NV-gebied zit. Het wordt tijd dat ook het bedrijfsleven rond de agrarische sector en supermarkten hun verantwoordelijkheid nemen. Doe eens wat’, besluit de voormalig melkveehouder zijn betoog.

Ruimte voor meer bewegingsvrijheid binnen de milieugrenzen moet gezocht worden in Brussel. Pieter Grinwis (CU), zelf afkomstig uit een akkerbouwfamilie, noemt het ‘bizar’ dat vanuit de nitraatrichtlijn overal in Europa wordt uitgegaan van een jaarlijkse bemestingsnorm van 170 kilo stikstof per hectare. ‘Dit terwijl van Finland tot Spanje de bodem overal verschillend is.’

Een onhaalbare zaak

De oproep vanuit de zaal om te ‘knokken’ voor de terugkeer van de derogatie, lijkt voor politici een onhaalbare zaak. Verlenging van de afbouwperiode is volgens Grinwis wellicht haalbaar. ‘In de onderhandelingen over het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn hebben we nog een kans om het laatste jaar verder naar achteren, naar 2026, te drukken. Het is heel moeilijk om in twee tot drie jaar zo’n grote verandering door te drukken.’

Volgens Cor Pierik (BBB) worden grote beleidsopgaven op het boerenerf afgestuurd zonder dat vooraf naar de financiële gevolgen wordt gekeken. ‘We moeten eerst naar de impact op het verdienvermogen van boeren kijken, voordat we met nieuwe regelgeving komen.’

‘Er is in Brussel gestreden en geknokt voor het behouden van de derogatie, maar het is ons niet gegund. Dat is het eerlijke verhaal. Wel vind ik dat Brussel dan ook moet meedenken aan een oplossing’, zegt VVD’er Thom van Campen. Hij ziet in de Brusselse toenadering in het toestaan van renure als kunstmestvervanger een positieve stap. ‘Als boeren dat mogen gebruiken, kan de mestmarkt weer in balans komen.’

Tijdens het boerencongres moest de zaal één keer echt gesust worden. Kamerlid Laura Bromet (GL-PvdA) kreeg de hoon over zich heen toen ze zei dat in gebieden met een slechte waterkwaliteit dit ‘toch echt komt door vermesting en gewasbeschermingsmiddelen’.

Knoop in de maag

Na het gejoel: ‘Ik zit hier vrijwillig en kan ook weer weggaan’, aldus Bromet, die toegaf dat de verhalen van boeren haar ‘een knoop in de maag’ bezorgen. ‘Maar simpele oplossingen bestaan helaas niet. Er staan grote veranderingen op stapel, ontkennen heeft geen zin. Het is tijd om de waarheid in het gezicht te kijken.’

Wel is Bromet van mening dat de overheid veel meer moet doen om boeren te helpen bij het behalen van de milieu- en klimaatdoelen. ‘Elke dag dat we wachten met beleid worden de maatregelen ingrijpender en dan wordt de onmacht ook groter.’

LTO Nederland gaf de Kamerleden tijdens het Boerencongres een manifest mee met vijf ‘eisen’. Deze zijn opgesteld naar aanleiding van de ledenavonden die in het land zijn gehouden. Het manifest staat in de bijlage onderaan dit artikel. De livestream van het congres is hier terug te kijken (start na 8.30 minuut).