Goed bereikbaar voer houdt varkens gezond

Geen enkel varken mag honger of dorst hebben. Toch kan een varken onbewust even zonder voer zitten, weet Stefan Regelink, verkoopmanager varkenshouderij bij ABZ De Samenwerking. Bijvoorbeeld door een voerstoring, lege voorraadbak, beperkt aantal vreetplekken, te krap afgestelde voerbak of varkens die even op de gang staan tijdens het verplaatsen.

'Vooral varkens die lager in de rangorde staan, zitten ongemerkt al snel lange tijd zonder voer. De voerbak wordt vaak leeg gevreten door dieren die hoog in de rangorde staan. Zij staan ook als eerste te vreten, als er weer voer is. Is het voer een uur niet toegankelijk, dan kan de tijd tussen twee vreetbeurten voor dieren met een lagere rangpositie veel langer zijn. Dat is zorgelijk, omdat die dieren het voer het hardst nodig hebben', licht Regelink toe.

Gefrustreerd

Onderzoeker dierenwelzijn Anita Hoofs van Wageningen University & Research weet dat varkens die normaal gesproken constant toegang hebben tot voer, na een half uur tot een uur zonder voer al ongenoegen ervaren. 'Varkens houden van voorspelbaarheid. Ze zijn gewend dat er altijd voer in de bak ligt. Is de bak leeg, dan raken ze gefrustreerd. Dat kan zich uiten in ongewenst gedrag, zoals oor- en staartbijten.'

Hebben varkens langer geen beschikking tot voer, dan ontstaan er op den duur ook gezondheidsproblemen, doordat de maag en darmen leeg komen. Hierdoor kunnen maagzweren ontstaan en vermindert de darmcapaciteit.

'Als de darm leegstaat, beschadigen of krimpen de darmvlokken waardoor de darmoppervlakte verkleint. Hoe minder oppervlakte, hoe minder nutriënten de darm kan opnemen vanuit het voer', zegt Regelink. Zijn de darmvlokken te veel beschadigd, dan kan de darm gaan lekken. Schadelijke stoffen, zoals mycotoxines en pathogenen, worden dan doorgelaten naar de bloedbaan en veroorzaken infecties.

Een lege maag en darmen zorgen er ook voor dat varkens zich vol schrokken zodra er weer voer beschikbaar is. Ze nemen in een eetbeurt zoveel voer op dat het niet allemaal kan worden verteerd. Onverteerbare voerdeeltjes komen in de dikke darm waar ze voor ongewenste bacteriën en darmschade zorgen.

Langer volle maag

Vezels en grove delen zorgen er volgens Regelink voor dat een varken het voer niet kan opschrokken. 'Ook zorgen ze voor veel massa in de darm en een rustige doorstroming, waardoor het varken langer een volle maag en darmen houdt en het dus minder erg is als een varken even zonder voer zit', stelt hij.

Zeker de huidige genetica neemt volgens de verkoopmanager makkelijk veel voer op, vooral bij honger, waardoor het steeds belangrijker is om meer vezels en grove delen aan het voer toe te voegen.

Meer eettijd

Door het geleidelijker en langzamer opnemen van voer heeft een varken meer eettijd nodig. Daarmee wordt het aantal vreetplekken nog belangrijker. Hoofs zegt dat er bij droogvoer één vreetplek per vijf biggen of acht vleesvarkens nodig is. Bij gelijktijdig brijvoer eten is dat één vreetplek per dier. 'Maar wat wordt verstaan onder een vreetplek? Varkens willen water en voer van elkaar gescheiden hebben', weet de onderzoeker.

Per vreetplek moet er 30 tot 40 gram voer liggen. De vreetplekken moeten zo breed zijn als de schouderbreedte van het dier plus 10 procent, gemiddeld 19 centimeter bij biggen en 35 centimeter bij vleesvarkens. Daarnaast zijn varkens groepsdieren en eet een derde van de varkens tegelijkertijd.

Een afstand van 0,5 meter tussen twee voerbakken is optimaal voor het groepsgevoel. 'Als de voerbakken verder uit elkaar staan, krijgen ze voorkeursbakken', legt Hoofs uit. 'Het is ook belangrijk om dezelfde baktypen te gebruiken om te voorkomen dat varkens een voorkeur voor een bepaalde bak krijgen.'

Natuurlijk ritme

Genoeg vreetplekken zijn belangrijk om het natuurlijke ritme van varkens niet te verstoren. 's Nachts willen ze slapen, overdag een aantal keren vreten en tussendoor rusten. 'Dat ritme wil je niet verstoren', stelt Regelink.

Hoofs gaat daarin mee. 'Een varken heeft per nacht zo'n zes uur diepe slaap nodig. Er moet dan totale rust in de stal zijn, dus je wilt voorkomen dat er varkens aan het eten of drinken zijn', stelt ze.

Als varkens overdag genoeg voer tot hun beschikking hebben, eten ze 's nachts niet meer, blijkt uit onderzoek. Dat betekent niet dat de voerbakken 's nachts leeg moeten zijn. 'Een gemiddeld varken bestaat niet. Sommige varkens halen 's nachts een toetje en dan moet er wel voer zijn', zegt de onderzoeker.

Voorraadbakken

Naast voldoende vreetplekken is het nodig dat de voorraadbakken goed worden gevuld, maar het is onnodig dat de voorraadbakken altijd tot bovenaan vol zitten. Als er 's ochtends nog een laagje voer in de voorraadbak zit en dit wordt aangevuld met nieuw voer, blijft het voer vers.

Ook de afstelling van de bakken speelt een rol. Hoofs: 'Zo'n 15 procent van de varkens leert niet hoe ze een klepel of hendel moeten bedienen. Daarom is het belangrijk dat er altijd een laagje voer in de bak ligt.'

Genoeg en goed voeren zorgt voor een win-winsituatie. 'Het varken heeft niet alleen minder darmproblemen, maar zit ook lekkerder in zijn vel. De darm is gezonder en de vertering gebeurt geleidelijk waardoor de darmen de nutriënten goed uit het voer kunnen halen en de voederconversie verbetert', zegt Regelink.