Laag eiwitniveau rundveerantsoen borgen

Vlaanderen kent sinds kort een Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) voor zowel industrie, verkeer als landbouw. Voor specifiek de landbouw moet de ammoniakuitstoot worden verlaagd. Uit experimenten van ILVO met vleesvee in de periode van 2016 tot en met 2020 is gebleken dat per procentpunt minder eiwit (bijvoorbeeld van 17 naar 16 procent ruw eiwit in het voer) de uitstoot van ammoniak met zeker 15 procent daalde.

Deze gemeten uitstootreductie bij vleesvee wordt bevestigd door internationale onderzoeken bij melkvee. Daar wordt doorgaans de vuistregel gebruikt dat 1 gram minder eiwit per kilo drogestof goed is voor precies 1 procent minder ammoniakuitstoot.

Om te borgen dat melkveehouders en vleesveehouders ook daadwerkelijk een rantsoen met minder eiwit voeren en daarmee de ammoniakuitstoot verlagen, zijn recent twee nieuwe onderzoeksprojecten opgestart. Deze worden gefinancierd door de Vlaamse overheid via VLAIO, de Europese Unie via het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling, en de Boerenbond via een speciaal fonds om versneld tot oplossingen voor veehouders te komen.

Borgingstool

Voor melkveehouders gaat het om het onderzoeksproject VoederPAS. 'In dit project wordt een systeem ontworpen voor een betrouwbare en uitvoerbare bewijsvoering (een borgingstool). Daarmee kan de melkveehouder aantonen dat er een lagere eiwithoeveelheid wordt toegediend aan de melkkoeien', zegt expert emissies Karen Goossens van ILVO.

'We mikken op een ruw eiwitgehalte van onder de 16 procent. Dit percentage is het wetenschappelijk onderbouwde optimum, waarbij de melkgift ruim op peil blijft en er toch een voldoende grote ammoniakreductie wordt gerealiseerd. In de tweede helft van 2026 moet de borgingstool gereed zijn.'

Het onderzoeksinstituut bekijkt alle parameters, zoals de verschillende voeders, de urine, de mest en de melk waarin en waarmee het ruw eiwitgehalte van een rantsoen valt in te schatten. Doel is om daarna de beste parameters te selecteren.

Melkureum

Melkureum lijkt een voor de hand liggende parameter. Die maakt nu ook al deel uit van de routinematige melkcontrole op een melkveebedrijf. Daarbij gebruiken voederadviseurs deze scores om het rantsoen op een melkveebedrijf te evalueren.

'Melkureum wordt echter ook door andere factoren dan het eiwit in het voeder beïnvloed, waardoor het niet zal volstaan als sluitende bewijsvoering. We gaan dus op zoek naar andere of bijkomende parameters die eenvoudig, goedkoop en betrouwbaar geanalyseerd kunnen worden', meldt Goossens.

Op tien melkveebedrijven worden drie mogelijke combinaties van parameters gevalideerd. Daarna organiseert ILVO samen met partners Melkcontrolecentrum Vlaanderen en Boerenbond een testfase op minstens twintig praktijkbedrijven. Zo krijgt de ontwikkelde borgingstool een stevige praktijktoets.

De tool moet uiteindelijk aan alle betrokken partijen kunnen aantonen hoe er effectief en 'met bewijs op tafel' een koeienrantsoen van onder de 16 procent ruw eiwitgehalte wordt aangehouden.

Vleesveehouderij

Een gelijkwaardige borgingstool ontwerpt het ILVO met partner Boerenbond en vijf vleesveehouders en hun voederadviseurs voor de vleesveehouderij. Doel is dat deze begin 2025 gereed is. De ontwikkeling gebeurt in ELP-Beef, een project gefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.

Ook hier is het doel een gebruiksvriendelijke en efficiënte bewijsvoeringstool te vinden, die via preciezer eiwitvoeren een ammoniakreductie van 15 procent in de sector realiseert. Dit zou dreigende bedrijfssluitingen of een drastische afbouw van de veestapel kunnen voorkomen. Opnieuw staat de controleerbaarheid centraal, zodat een laag eiwitgehalte als brongerichte, effectieve PAS-maatregel wordt gezien.

Omdat bij vleesvee geen melkparameters voorhanden zijn, zet ELP-Beef in op een waterdicht controlesysteem via een voederregister. Alle benodigde data (over rantsoensamenstellingen, dieraantallen, voedervoorraden en/of analyses van voederwaardes) kunnen via automatische datakoppelingen of datadeelplatformen (zoals DjustConnect) in de borgingstool worden gezet.

Vijf vleesveehouders gaan in 2024 als pilotbedrijf aan de slag met het ontwerpvoederregister. Deze testfase is belangrijk om te evalueren hoe sluitend een voederregister is als bewijsvoering, en om de praktische haalbaarheid, werklast en kostprijs te kennen. Uit de testfase volgen een reeks technische aanbevelingen aan de controlerende instanties.