'Ligt 'peak Europe' achter ons? Dacht het niet!'

Dat was kort na de Tweede Kamerverkiezingen. Ik besprak het voorval met Nederlandse studenten op bezoek in Brussel. Sommigen met een bedrijf thuis. De scholierenverkiezingen kwamen aan de orde. Er broeit iets onder jongeren, ook die zonder migratieroots. Ons gesprek ging over onzekerheden en onmacht. Dat werkt door naar hoe jongeren naar zichzelf, politiek en het leven kijken. Dat wordt dan nog eens gevoed door een stroom van onlinehaat, fake news en propaganda.

Zo gaan we richting 'Superwahljahr' 2024, met verkiezingen in Europa, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en India. 40 procent van de wereldbevolking gaat volgend jaar stemmen. Nu wordt Nederland in Brussel nog weleens gezien als voorloper op het gebied van maatschappelijke trends. We zijn de hipsters van Europa.

In de jaren vijftig en zestig was het 'nooit weer oorlog'. Nederland trok de kar met Sicco Mansholt. In de jaren tien hadden wij al politieke fragmentatie en de verschuiving van mainstream naar rechts. Ik mocht in Brussel de afgelopen weken dus veel uitleggen over de Nederlandse verkiezingen.

Waar brengt dit Europa volgend jaar? Verrechtsing, fragmentatie en populisme spannen samen om de Europese samenwerking te verzwakken. De nieuwe Europese Commissie zal minder ambities kunnen hebben. Europa komt zwakker te staan tegenover Rusland en China. Als Trump weer aan de macht komt, staan we bijna alleen.

Is de EU dan nu over zijn hoogtepunt heen? Nou nee. Als je als kiezer meer bescherming wil, moet je juist internationaal samenwerken. Voor Nederlandse boeren en tuinders die hopen dat de Green Deal nu van de baan is, heb ik wel slecht nieuws: veel is al besloten, zoals 55 procent vermindering van broeikasgasuitstoot in 2030. Nederland heeft ingestemd. Het gaat de komende jaren vooral over uitvoering.

Voor politici geldt: als je eenmaal in een regering zit, ben je veel meer gebonden dan wanneer je vanaf de zijlijn wat kan roepen. Het is niet zo simpel om de complexe problemen van deze tijd op te lossen.

Over het Europese landbouwbeleid moeten we ons geen illusies maken. Nederland wil daarop bezuinigen om de steun aan Oekraïne te betalen. Met een Tweede Kamer die minder Europees gezind is dan de vorige zal dat niet veranderen. Ons belangrijkste argument voor krachtig landbouwbeleid wordt dat het onderdeel moet zijn van armoedebestrijding. Dat krijgt hopelijk wel hoge prioriteit.