Kletsnatte herfst laat diepe sporen na

'Het is knap waardeloos als je nog aardappelen in de grond hebt zitten', stelt Dirk Jan Beuling, LTO-bestuurder en akkerbouwer in het Drentse 1e Exloërmond. 'Zelf moeten we nog 5 hectare en we gaan er alles aan doen om dat eruit te krijgen.' Vooral bij bedrijven met grotere arealen ziet Beuling de meeste tijdnood ontstaan door de moeizame rooiomstandigheden.

Het grote geweld met zware machines en soms meerdere trekkers achter elkaar dat nu nodig is om de laatste gewassen van het land te krijgen, laat letterlijk en figuurlijk diepe sporen achter. Beuling maakt zich zorgen over de naweeën van oogstseizoen 2023. 'We zetten het land helemaal op zijn kop. Als je ziet hoe diep de sporen nu zijn, dan vraag ik me af of dat volgend jaar goedkomt.'

Adviseur Harm de Boer van Delphy denkt dat in Noordoost-Nederland 5 procent van de zetmeelaardappelen in de grond blijft zitten. 'Sommige perceelsgedeelten zijn en blijven te nat om te kunnen rooien. Het sneeuwdek isoleert de nog te rooien aardappelen een beetje, maar het kan niet anders dan dat er bovenin aangevroren knollen zitten. Deze aardappelen moet je direct afleveren', weet hij.

'De kwaliteit van de gerooide aardappelen valt overigens niet tegen.' De Boer adviseert telers na het rooien voorlopig van het land af te blijven. 'Ga niet met een vaste tand of diepwoeler zitten krabben in een modderpoel, maar wacht tot het voorjaar.'

Ondanks de nattigheid loopt de zetmeelcampagne bij Royal Avebe volgens planning. Het zetmeelgehalte is ruim 19 procent. Door het geploeter op het land komen de aardappelen met veel tarra uit de grond. Volgens een woordvoerder van Avebe is het tarrapercentage hierdoor hoger dan in voorgaande jaren.

'De aandacht moet nu vooral uitgaan naar de aardappelen in de bewaring', vindt Delphy-adviseur Paul Hooijman. Hij durft niet te zeggen hoeveel er in Flevoland en Noord-Holland nog aan consumptieaardappelen en pootgoed in de grond zit. 'Dat is per teler heel verschillend. Belangrijk is nu grip krijgen op het rottingsproces.'

De aardappelen die laat en bij koud weer zijn gerooid, vragen volgens Hooijman veel aandacht. 'Verstikking van aardappelen door het dichtsmeren bij het rooien geeft de meeste kopzorgen. Stook de bewaring voorzichtig op en ventileer goed.'

De Delphy-adviseur hoopt daarmee dat de problemen beperkt blijven en de aardappelen daardoor alsnog goed kunnen worden bewaard. 'Voor wat betreft consumptieaardappelen moeten we nu ook kijken hoe we de kiemrust gaan aanpakken. Als je veel gaat ventileren, pakken bepaalde kiemrustmiddelen anders uit.'

Zuidwesten

Voor het zuidwesten ziet LTO-bestuurder Hendrik Jan ten Cate dat er in bepaalde gebieden nog veel hectares moeten worden gerooid. 'Er zijn bedrijven die nog niet de helft van hun areaal binnen hebben. Daarbij zijn de gevolgen van de vorst boven in de rug zichtbaar.'

Ten Cate geeft aan dat het vooral gaat om aardappelen in Zeeuws-Vlaanderen, op Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland en in West-Brabant. 'Daar zitten nog best wat aardappelen in de grond.' Hij vindt het moeilijk inschatten of het om 5 of 10 procent van het areaal gaat.

Zorgen over peen in bewaring

Met de peenoogst is het ook nog niet gedaan. '20 procent zit er nog wel in', schat accountmanager Hendrik Eerkens van Agrifirm. 'In het noorden meer dan in Flevoland. Ik verwacht dat de vorst geen schade heeft gedaan.' Eerkens maakt zich vooral zorgen over de kwaliteit van de peen in de bewaring.

'Dat moeten we scherp in de gaten houden. Her en der komen we ringrot, zwarte plekken en phytophthora tegen. De kunst is nu om zoveel mogelijk lucht door de kist heen te blazen, meer kun je niet doen.' De accountmanager hoopt door de ontstane structuurschade op het land op een strenge winter. 'Door de vorst kan de kleigrond weer wat kruimeliger worden.'

Het is volgens Eerkens nog de vraag of op plekken waar nu sneeuw ligt, straks met de klembandrooier kan worden geoogst. 'Als het loof is afgestorven, kun je dat met de klemband niet meer aanpakken. Telers moeten dan gaan werken met een aardappelrooier, maar de peen zal daardoor meer beschadigen.'

Impact vorst valt mee

In de suikerbieten lijkt de impact van de vorst tot dusver ook mee te vallen. 'In Friesland en Noord-Groningen werden afgelopen weekend de laagste temperaturen bereikt. Daar wachten telers met rooien totdat de vorst eruit is', weet Arno Huijsmans, directeur agrarische zaken bij Cosun Beet Company. 'Verder hebben de meeste telers de bietenhopen tijdig en netjes afgedekt.'

Wel zat op peildatum 4 december nog 35 procent van de bieten in de grond, door de moeilijke omstandigheden. Dat is fors meer dan normaal rond deze tijd. Huijsmans: 'We hebben nog voor twee weken veldvoorraad. Hopelijk krijgen we nog een paar droge weken om de minder makkelijke percelen te oogsten. Het gaat traag en vraagt om extra inspanning van telers en loonwerkers.

Suikerfabrieken draaien volop

Daarnaast meldt Huijsmans dat de verlading van suikerbieten op sommige plekken meer aandacht vraagt, bijvoorbeeld op onverharde ligplaatsen. 'Gelukkig kunnen de fabrieken nog op volle capaciteit draaien.' De bietencampagne bij Cosun Beet Company duurt nog tot en met 30 januari.

Namens de LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente pleit Ten Cate voor de mogelijkheid van ondernemers om fiscaal te kunnen reserveren voor de financiële schade vanwege het niet kunnen oogsten. 'Dit voorstel is al vaker ingediend en we willen dat graag nogmaals doen. Wij vragen de overheid mee te denken met mogelijkheden om de risico's van klimaatverandering beter de baas te kunnen.'

De LTO-bestuurder merkt in de praktijk dat deelname aan de brede weersverzekering niet voor iedere ondernemer aantrekkelijk genoeg is. Dat heeft te maken met de hoogte van de premie en de voorwaarden. ‘Toch doen wij een oproep aan akkerbouwers die verzekerd zijn om hun schade te melden, ook aan degenen die denken dat ze niet in aanmerking komen voor een uitkering. Wij krijgen dan een beter beeld van de daadwerkelijke schade en het functioneren van de brede weersverzekering.’

Financiële schade

Branchespecialist akkerbouw Ruthger Steenbeek van Countus zegt dat er ondernemers zijn die in de knel komen door financiële schade. 'Voor elke hectare aardappelen die nog in de grond zit, kun je een schadepost rekenen van 10.000 euro aan gederfde inkomsten. Bij peen is dat hetzelfde en voor bloembollen is de catastrofe wellicht nog groter. De kosten zijn veelal wel gemaakt en rekeningen moeten ook worden betaald.'

Countus adviseert bedrijven die liquiditeitsproblemen verwachten op tijd aan te bel te trekken bij de bank. 'Hoe vervelend dat ook is. Vaak spelen emoties een grote rol als gewassen in de grond blijven zitten. Toch is het goed om zo snel mogelijk samen een oplossing te zoeken voor een tijdelijk tekort aan inkomsten.'