'De illusie van de maakbare markt'

Door grote hoeveelheden regels en controle gedragen mensen zich niet méér, maar minder verantwoordelijk. Investeren in voorgeschreven middelen, zoals een emissiearme vloer of luchtwassers, heeft uiteindelijk geleid tot 20 jaar stilstand in emissiereductie. Er werd namelijk alleen gerekend en nauwelijks gekeken naar de metingen.

Zo gaat het nu ook met de ‘Transitie landelijk gebied’. Den Haag legt de provincies voorschriften op voordat die beschikking krijgen over de transitiegelden. De roep naar extensivering en natuurinclusief blijft groot. Vooral geroepen vanuit ivoren torens, want zicht op een verdienmodel dat daarmee gepaard gaat, is er niet en dat gaat ook nooit komen. Extensiveren verhoogt nu eenmaal de kostprijs, de consument is niet bereid om vrijwillig meer te betalen voor melk of vlees en de bank is niet bereid om een grondaankoop te financieren als daardoor ratio’s verslechteren.

De maatregelen die opgelegd dreigen te worden, zetten meer druk op ratio’s en marges. Het verdienvermogen slinkt verder voor de ondernemer die ecologisch wil boeren. Het is ongelooflijk dat beleidsmakers niet inzien dat de nieuwe regels averechts werken. Door het verdunnen van de marges wordt schaalvergroting en intensiveren verder aangejaagd.

De beleidsmakers moeten slimmer gebruikmaken van het managementpotentieel van boeren. Boeren weten wat het beste werkt en met elkaar wordt die kennis snel verspreid en ontwikkeld. Het recht om je huidige koppel dieren te behouden of nog te mogen uitbreiden is de beste prikkel om een stimulans te geven op emissiereductie.

Ik zou via management, voeding en investeringen willen sturen op meer emissiereductie dan voor de wet nodig is als we op ons bedrijf die extra ruimte mogen inzetten voor groei in dieren: per saldo winst voor de natuur en het verdienvermogen voor de boer blijft bestaan. Er zijn altijd meer mogelijkheden om emissies te reduceren dan de overheid of wetenschap kan reguleren.

Zelf organiseren

Het falen van het landbouwakkoord heeft maar één ding pijnlijk duidelijk gemaakt. De overheid is niet bij machte om perspectief te regelen. De illusie van de maakbaarheid van de markt is een hardnekkig dogma in Den Haag. Uiteindelijk bepaalt de consument en die heeft wel andere dingen aan zijn hoofd dan kringlooplandbouw.

In plaats van een akkoord met perspectief is het wachten op de volgende set van generieke middelvoorschriften. Grondgebondenheid als grootste treurnis. Dat gaat niet bijdragen aan de extensivering van de melkveehouderij, eerder het tegenovergestelde. Een exodus van koeien uit de gebieden waar akkerbouw en groenteteelt de beste saldo’s halen. Ik wens ze in Den Haag veel succes om zo de nitraatrichtlijn te halen in de zandgebieden.

We moeten als landbouw en decentrale overheden gaan samenwerken aan de lokale doelen, waarbij we gezamenlijk in staat zijn om deze integraal te benaderen. De zes zandprovincies trekken nu samen op om met ondernemers en de industrie te laten zien welke innovaties er zijn en hoe ze kunnen bijdragen aan verduurzaming. Daarbij is niet Den Haag leidend in de transitie, maar de rechtspraak. We moeten laten zien dat we vanuit de sector het perspectief en de verduurzaming zelf kunnen organiseren.